سنگ لوزه: علل، علائم، درمان و پیشگیری

لوزه‌ها غده‌های محافظی هستند که با گرفتن تمامی ویروس‌ها و باکتری‌هایی که از طریق دهان و گلو وارد بدن می‌شوند از شما محافظت می‌کنند.

لوزه‌ها شبیه به اسفنج دارای منافذ و شکاف هستند. زمانی که باکتری‌ها، ذرات غذا، مخاط و پوست و سلول‌های مرده درون لوزه‌ها گیر می‌افتند با هم ترکیب شده و سنگ لوزه را تشکیل می‌دهند.

بسیاری از افرادی که به سنگ لوزه مبتلا هستند به‌هیچ‌عنوان متوجه آن نخواهند شد. دیدن سنگ لوزه همیشه راحت نیست، این سنگ‌ها اندازه‌های مختلفی دارند و گاهی می‌توانند به کوچکی یک دانه برنج و گاهی به بزرگی یک دانه انگور باشند. سنگ‌های لوزه به‌ ندرت باعث مشکلات بیشتر سلامتی خواهند شد. با این‌ حال گاهی این سنگ‌ها بزرگ شده و باعث تورم لوزه‌ها می‌شوند، علاوه بر این بوی نامطبوعی نیز دارند.

سنگ لوزه چیست؟

سنگ‌های لوزه که گاهی با عنوان سنگ گلو نیز شناخته می‌شوند یا در اصطلاح پزشکی ورم لوزه، رسوبات سخت و کلسیفیه شده‌ای هستند که بر روی لوزه ایجاد می‌گردند. لوزه‌ها بالشتک‌های گوشتی هستند که در دو طرف قسمت انتهایی گلو قرار گرفته‌اند و شبیه به گره‌های لنفاوی می‌باشند. لوزه‌ها بخشی از سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند.

لوزه‌ها باکتری‌هایی را که از طریق دهان وارد بدن می‌شوند را فیلتر کرده و همچنین در تولید گلبول‌های سفید و آنتی‌بادی‌هایی که با بیماری‌ها مبارزه می‌کنند نقش دارند. سنگ لوزه‌ها به طور معمول بی‌خطر هستند؛ اما حضور آن‌ها می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی نظیر عفونت و ورم لوزه شود و همچنین بهداشت دهان را کاهش دهد.

بیماری‌های لوزه سه دسته‌اند:

• التهاب لوزه حاد: علائم این بیماری معمولاً برای 3 تا 4 روز باقی می‌ماند؛ اما گاهی می‌تواند تا 2 هفته نیز طول بکشد.
• التهاب لوزه عودکننده: این بیماری زمانی رخ می‌دهد که چند بار در سال به التهاب لوزه مبتلا شوید.
• التهاب لوزه مزمن: به زمانی گفته می‌شود که برای مدت طولانی به عفونت لوزه مبتلا باشید.

علائم سنگ لوزه

به طور معمول سنگ لوزه هیچ علائمی ندارد، اما در برخی موارد شامل موارد زیر می‌شود:

• داشتن احساس این که چیزی به ته گلو چسبیده است و یا چیزی گلو را اذیت می‌کند.
• بوی بد دهان
• گلودرد یا ناراحتی در هنگام بلع غذا
• سختی در عمل بلع
• مزهٔ بد درون دهان
• سرفه‌های تحریک‌کننده
• گوش درد (گاهی بیماری‌های مربوط به دهان به دلیل نحوه انتقال سیگنال‌های درد می‌توانند به گوش سرایت کنند.)

دلایل ایجاد سنگ لوزه

سنگ لوزه زمانی ایجاد می‌شود که ذرات غذا به غشای مخاطی که روی لوزه را پوشانده‌اند و یا درون منافذ و شکاف‌های آن  می‌چسبند. باگذشت زمان این رسوبات سخت شده و به سنگ تبدیل می‌شوند.

منافذ و شکاف‌های لوزه در برخی افراد عمیق‌تر است و به همین دلیل بیش از دیگران در معرض ابتلا به سنگ لوزه قرار دارند. همچنین احتمال ابتلا به سنگ لوزه در افرادی که سابقه التهاب لوزه دارند بالا می‌باشد.

رعایت‌ نکردن بهداشت دهان مانند مسواک نزدن و استفاده‌ نکردن از نخ دندان به طور منظم نیز می‌توانند در ایجاد سنگ لوزه نقش داشته باشد. ریختن مخاط بینی به درون گلو در برخی از افراد نیز می‌تواند باعث ایجاد سنگ لوزه شود.

لوزه‌های ویروسی

ویروس‌ها اصلی‌ترین دلیل التهاب لوزه‌ها می‌باشند. ویروس‌هایی که به طور معمول باعث سرماخوردگی می‌شوند باعث ورم لوزه‌ها می‌شوند. اما برخی ویروس‌های دیگر نیز می‌توانند باعث این التهاب شوند از جمله:

• راینو ویروس
• ویروس اپشتین بار
• هپاتیت A
• اچ‌آی‌وی

به دلیل این که ویروس اپشتین بار می‌تواند هم باعث بیماری مونونوکلئوز و هم التهاب لوزه شود، بسیاری از افرادی که به بیماری مونونوکلئوز مبتلا می‌شوند، به‌عنوان عفونت ثانویه به التهاب لوزه نیز مبتلا خواهند شد.

از علائم لوزهٔ ویروسی می‌توان به سرفه و گرفتگی بینی اشاره کرد. آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر ویروس‌ها ندارند؛ اما شما می‌توانید با هیدراته کردن بدن، استفاده از مسکن‌های بدون نسخه و استراحت کردن علائم این بیماری را تا حد زیادی کاهش دهید.

تشخیص سنگ لوزه

پزشک برای تشخیص، گلوی شما را معاینه خواهد کرد. همچنین گاهی ممکن است پزشک از شما آزمایش کشت گلو بگیرد. نمونهٔ گرفته شده به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا مشخص شود دلیل اصلی عفونت گلو چه می‌باشد.

به‌علاوه ممکن است برای انجام آزمایش شمارش سلول‌های خون، از شما نمونه خون‌گرفته شود. این آزمایش مشخص می‌کند که عفونت گلو باکتریایی است یا ویروسی. فهمیدن این موضوع بر روی روند درمان تأثیر می‌گذارد.

درمان سنگ لوزه

در بیشتر موارد التهابات لوزه بی‌خطر هستند؛ اما گاهی بیماران به دلیل احساس ناراحتی و بوی بدی که ایجاد می‌کنند می‌خواهند که آن‌ها را خارج نمایند. درمان این بیماری شامل درمان‌های خانگی و پروسه‌های پزشکی می‌شود.

غرغره کردن

غرغره کردن آب‌نمک می‌تواند به درمان گلودرد کمک کرده و ممکن است باعث جابه‌جا شدن و خارج‌شدن سنگ لوزه شود. به‌علاوه آب‌ نمک PH دهان را تغییر می‌دهد و به رفع بوی بد دهان که ناشی از سنگ لوزه می‌باشد کمک می‌کند. برای این روش یک‌دوم قاشق نمک را در 8 اونس آب حل کرده و آن را غرغره نمایید.

سرفه کردن

به‌احتمال زیاد زمانی متوجه سنگ‌های لوزه خواهید شد که آن‌ها را از طریق سرفه کردن بالا بیاورید. سرفه‌های شدید ممکن است باعث کنده شدن سنگ‌های لوزه شوند.

خارج‌کردن دستی سنگ‌ها

خارج‌کردن سنگ‌های لوزه توسط اجسام سخت مانند مسواک به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. لوزه‌ها بافت ظریفی دارند به همین خاطر این کار باید بادقت انجام شود. خارج‌کردن سنگ‌های لوزه با دست خطرناک است و می‌تواند عوارضی چون خون‌ریزی و عفونت در پی داشته باشد. اگر درهرصورت می‌خواهید سنگ را خارج کنید، استفاده از واترپیک و گوش‌پاک‌کن انتخاب مناسب‌تری می‌باشد.

درصورتی‌که سنگ‌ها بیش از اندازه بزرگ شده یا باعث بروز درد و دیگر عوارض شوند، برای خارج‌کردن آن‌ها به یک جراحی کوچک احتیاج است.

کریپتولیز لوزه‌ها با لیزر

در طی این پروسه، شکاف‌هایی که سنگ  درون آن‌ها واقع شده است را به کمک لیزر از بین می‌برند. این جراحی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و میزان درد و دوران نقاهت آن کم است.

کریپتولیز کوبلاسیون (Coblation cryptolysis)

در کریپتولیز کوبلاسیون از هیچ گرمایی استفاده نمی‌شود. به‌جای آن با استفاده از امواج رادیویی محلول نمکی را به یون‌های باردار تبدیل می‌کنند. این یون‌ها قابلیت بریدن بافت را دارند. در کریپتولیز کوبلاسیون نیز درست شبیه به لیزر، شکاف‌های لوزه برداشته می‌شوند با این تفاوت که در این روش بیمار هیچ احساس گرما و سوزشی نخواهد داشت.

برداشتن لوزه

در این روش لوزه‌ها از طریق جراحی برداشته می‌شوند. برای این کار می‌توان از چاقوی جراحی، لیزر و یا کوبلاسیون استفاده نمود. البته برداشتن لوزه‌ها به دلیل سنگ لوزه کمی بحث‌برانگیز است. پزشکان فقط در موارد حاد و شدید و زمانی که هیچ یک از دیگر روش‌ها برای درمان مؤثر نبوده‌اند اقدام به برداشتن لوزه‌ها می‌نمایند.

آنتی‌بیوتیک‌ها

در برخی موارد برای درمان سنگ لوزه می‌توان از آنتی‌بیوتیک استفاده کرد. این داروها به پایین آوردن میزان باکتری‌هایی که در پیدایش و رشد سنگ‌های لوزه نقش اساسی دارند کمک می‌کنند.

از معایب آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان به این اشاره کرد که این داروها دلیل اصلی پیدایش این سنگ‌ها را درمان نمی‌کنند و هرکدام عوارض خود را دارند. به‌علاوه نباید این داروها را برای مدت طولانی استفاده نمود، به این دلیل که احتمال بازگشت سنگ لوزه را با قطع مصرف دارو افزایش می‌دهد.

جلوگیری از ایجاد سنگ لوزه

افرادی که برای مدت طولانی به التهاب لوزه مبتلا بوده‌اند بیش از دیگران در معرض ابتلا به سنگ لوزه قرار دارند. تنها راه جلوگیری از ابتلای این افراد به سنگ لوزه این است که لوزه‌های آن‌ها برداشته شود.

رعایت کردن بهداشت دهان به جلوگیری از ابتلا به سنگ لوزه کمک می‌کند. برای جلوگیری از چسبیدن مواد غذایی و باکتری‌ها به لوزه‌ها به طور مرتب مسواک زده و از نخ دندان استفاده کنید. همچنین غرغره کردن بعد از غذا خوردن نیز از جمع‌شدن مواد غذایی جلوگیری می‌کند.

عوارض مرتبط با سنگ لوزه

درصورتی‌که آنتی‌بیوتیک‌ها را یک دوره کامل مصرف نکنید و یا این داروها نتوانند باکتری‌های جمع شده درون دهان را از بین ببرند، به‌احتمال زیاد دچار عوارض ناشی از التهاب لوزه خواهید شد. تب و گلومرولونفریت پس از استرپتوکوکی از جمله این عوارض می‌باشند. از دیگر عوارض احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آپنه خواب: افرادی که به التهاب حاد لوزه مبتلا هستند ممکن است دچار آپنه خواب شوند. در این حالت مجاری تنفسی ورم‌کرده و فرد نمی‌تواند به‌خوبی بخوابد که در صورت درمان نشدن این خود می‌تواند باعث بروز بیماری‌های دیگر شود.
• سلولیت لوزه‌ها: سلولیت لوزه‌ها زمانی رخ می‌دهد که عفونت از لوزه‌ها شدیدتر شده و به دیگر بخش‌های بدن سرایت نماید.
• آبسه دور لوزه: عفونت لوزه می‌تواند باعث جمع‌شدن چرک در پشت لوزه‌ها شود که به آن آبسه لوزه می‌گویند. درمان آبسه شامل کشیدن چرک و جراحی می‌شود.

مصرف داروهای تجویز شده بر طبق دستور پزشک احتمال بروز این عوارض را کاهش می‌دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

درصورتی‌که فرزندتان علائم التهاب لوزه دارد باید برای تشخیص دقیق حتماً به پزشک مراجعه نمایید.

در صورت بروز موارد زیر حتماً با پزشک تماس بگیرید:

• گلودرد و تب
• گلودردی که در طی 24 تا 48 ساعت برطرف نشود.
• احساس درد و سختی در هنگام بلع
• ضعف شدید و احساس خستگی

درصورتی‌که فرزندتان هر یک از علائم زیر را داشت سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• سختی در نفس کشیدن
• سختی شدید در عمل بلع
• آب دهان بیش از اندازه

هزینه درمان سنگ لوزه

درمان سنگ لوزه و برداشتن آن هزینه‌های متفاوتی دارد. برخی از روش‌های درمانی؛ مانند برداشتن سنگ با گوش‌پاک‌کن یا غرغره کردن رایگان می‌باشد، اما برخی دیگر از روش‌های درمانی؛ مانند جراحی یا لیزر هزینهٔ بیشتری در پی دارند.

در طی روند درمان عوامل مختلفی از جمله دستمزد پزشک، هزینه‌های بیمارستان، محل بیمارستان و شدت و وخامت بیماری تأثیر زیادی بر میزان هزینه‌ها می‌گذارند.

بسته به نوع بیمهٔ شما این امکان وجود دارد که تمامی هزینه‌های درمان تحت پوشش بیمه قرار بگیرد؛ به همین دلیل و برای جلوگیری از پرداخت هزینه‌های اضافی، قبل از شروع روند درمان حتماً با دفتر بیمه مشورت نمایید.

خلاصه

سنگ‌های لوزه بیماری رایجی محسوب می‌شوند. این سنگ‌ها به طور معمول علائم کمی دارند؛ اما به‌ندرت می‌تواند باعث بروز مشکلات شدیدتر شوند.

درصورتی‌که به طور مداوم دچار سنگ لوزه می‌شوید سعی کنید بهداشت دهان خود را به‌خوبی رعایت کرده و هیدراته بمانید. درصورتی‌که در خصوص این سنگ‌ها نگرانی دارید یا آن‌ها باعث بروز عوارض شدند به پزشک مراجعه کنید. به کمک پزشک می‌توانید بهترین روش برای درمان این سنگ‌ها و جلوگیری از ایجاد سنگ‌های دیگر را پیدا نمایید.

سؤالات متداول

در صورت درمان نکردن سنگ لوزه چه اتفاقی می‌افتد؟

سنگ‌های لوزه بزرگ باعث التهاب و ورم لوزه‌ها می‌شوند و عمل بلع را مشکل می‌سازند. همچنین در برخی موارد باعث بروز عفونت می‌گردند.

چقدر طول می‌کشد تا سنگ لوزه خارج شود؟

سنگ‌های لوزه بین چند روز تا چند سال در گلو باقی می‌مانند. در بیشتر موارد این سنگ‌ها خودبه‌خود در طی 1 تا 3 هفته از بین می‌روند. اما سنگ‌های بزرگ درصورتی‌که توسط دکتر برداشته نشوند تا چندین سال باقی می‌مانند.

آیا سنگ لوزه دردناک است؟

لوزه دارای منافذ و شکاف‌های کوچکی است که ذرات غذا و باکتری‌ها درون آن‌ها جمع می‌شوند. با تجمع این مواد رسوبات سنگی شکلی ایجاد می‌شود که پزشکان به آن التهاب یا سنگ لوزه می‌گویند. علاوه بر بوی بد دهان این سنگ‌ها می‌توانند باعث گلودرد، بلع دردناک، گرفتگی صدا و قرمزی و تورم لوزه‌ها شوند.

درمان سنگ لوزه چقدر زمان می‌برد؟

بیشتر سنگ‌های لوزه ویروسی به کمک استفاده از مایعات و استراحت کافی در طی چند روز از بین می‌روند. سنگ‌های لوزهٔ باکتریایی با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در مدت 10 روز درمان خواهند شد. التهاب لوزه به طور معمول باعث بروز مشکلات جدی سلامتی نمی‌شود.

آیا سنگ لوزه باعث مریض شدن می‌شود؟

در موارد شدید، سنگ لوزه باعث التهاب مزمن یا عفونت لوزه‌ها می‌شود که به آن التهاب لوزه می‌گویند. از علائم التهاب لوزه می‌توان به درد شدید گلو، احساس بیماری، تورم لوزه‌ها و در برخی موارد تب اشاره کرد.

چرا برخی افراد سنگ لوزهٔ زیادی دارند؟

بهداشت ضعیف دهان، عفونت‌های باکتریایی و ویروسی و همچنین مصرف تنباکو احتمال بروز سنگ لوزه را افزایش می‌دهند. اما در برخی افراد ساختار خود لوزه آن‌ها در معرض ابتلا به سنگ قرار می‌دهد.