شکستگی دندان که اغلب به علت تروما و ضربه رخ میدهد، در کودکان سالم و فعال امر غیر متداولی نیست. در پی این اتفاق، دندانپزشک با معاینه دندان کودک، میزان آسیب وارده را مشخص کرده و روش مناسب ترمیم آن را توصیه میکند. از این رو، توصیه میشود که در صورت شکستگی دندان یا لب پر شدگی آن در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
کودکان در سنین مختلف دارای دو دسته دندان خواهند بود، در ابتدا دندان شیرینی و از ۶ سالگی نیز روند رشد دندان دائمی در آنها شروع میشود. در دندانهای شیری اکثریت کودکان، غالبا علائم ساییدگی به ویژه در امتداد لبه دندان دیده میشود. با اینکه این امر شاید چندان نگرانکننده نباشد اما زمانی که دندان شیری کودک دچار شکستگیهای بزرگتری میشود میتواند، این امر میتواند برای کودک آزاردهنده بوده و نیاز به ترمیم و درمان داشته باشد. از این رو، در این مقاله انواع روشهای ترمیم شکستگی دندان کودکان را بررسی خواهیم کرد.
اقدامات اولیه هنگام شکستگی دندان کودکان
اقدام بعدی این است که به متخصص دندانپزشکی اطفال (کودکان) مراجعه کنید.
انواع شکستگی دندان
شکستگی دندان بر اساس شدت و درجات آسیب وارده به ۴ دسته یا کلاس تقسیم بندی میشود که این طبقه بندی شامل موارد زیر میباشد:
کلاس 1: این نوع شکستگی سادهترین یا خفیفترین نوع شکستگی دندان بوده و طی آن تنها لایه خارجی مینای دندان آسیب میبیند. این یعنی تکه یا تراشههای سطحی از لایه خارجی دندان جدا شده و شکستگی عمق بسیار کمی دارد. با اینکه این نوع شکستگی ممکن است در ظاهر بد دیده شود اما معمولا درد یا حساسیت زیادی ایجاد نمیکند. اما این احتمال وجود دارد که شکستگی بزرگتر شده و موجب ایجاد مشکلات دندانی پیچیدهتر شود، به همین دلیل بهتر است نسبت به درمان آن اقدام کرد.
کلاس 2: این نوع از شکستگی بزرگتر بوده و موجب آسیبدیدن عاج دندان میشود و میتواند حساسیت دندان نسبت به سرما و گرما را در پی داشته باشد. با این حال، ممکن است به مرور زمان درد یا ناراحتی ناشی از این نوع شکستگی فروکش کرده یا از بین برود.
کلاس 3: این نوع از شکستگی دندان جدیتر بوده و طی آن به پالپ دندان نیز آسیب وارد میشود. خطر اصلی که در رابطه با این نوع شکستگی دندان وجود دارد این است که پالپ دندان در معرض باکتری و عفونت قرار میگیرد. اما غالبا اگر پالپ دندان فرد سطح مناسبی از خون دریافت کند ممکن است بدون نیاز به درمان نیز بهبود یابد. همچنین، هرچقدر که شخص کم سن و سالتر باشد و درمان به موقع انجام شود، شانس بهبودی بیشتر خواهد بود. با این وجود، اگر قسمت بزرگی از تاج دندان شکسته باشد، ممکن است به درمان ریشه دندان یا عصبکشی نیاز باشد تا امکان جایگذاری روکش دندان فراهم شود. علاوه بر این موارد، نوع درمان مورد نیاز نیز نسبت به میزان آسیب دیدگی پالپ دندان تعیین میشود.
کلاس 4: این دسته از شکستگی دندان غیرمتداول اما شدیدترین نوع آن به ويژه در کودکان است که عمدتا شامل شکستگیهای عمودی یا شکستگیهایی میشود که تا عمق ریشه دندان نیز میرسند. با توجه به ماهیت آسیب وارده در این نوع شکستگی دندان، ممکن است ترمیم آن نسبتا دشوار باشد. در واقع، در اکثریت موارد این دسته از شکستگی دندان تنها راه درمان کشیدن مابقی دندان شکسته است.
تشخیص درمان دندان شکسته کودکان
دندان شکسته ابتدا توسط دندانپزشک اطفال بررسی خواهد شد و سپس نوع درمان متناسب انتخاب خواهد شد. دندان پزشک با بررسی عکس دندان، نوع دندان (شیری یا دائمی) و نوع شکستگی آن، روش مناسب درمان دندان کودکان را انتخاب خواهد کرد.
درمان دندان شکسته کودکان
چندین تکنیک مختلف برای درمان شکستگی یا لب پر شدگی دندان وجود دارد که دندانپزشک اطفال طبق صلاحدید خود همیشه ایمنترین روش را برای درمان و ترمیم شکستگی دندان کودکان انتخاب میکند. روش درمان بر اساس نوع شکستگی دندان و آسیب وارده تعیین میشود. اگر دندان آسیب دیده جز دندانهای شیری کودک باشد، تنها دغدغه اصلی ظاهر دندان خواهد بود چرا که این دندان نهایتا افتاده و دندان دائمی جایگزین آن خواهد شد. بنابراین، دندانپزشک از روشهای ترمیمی و درمانی محافظه کارانهتری استفاده خواهد کرد. اگر کودک شما خردسال باشد مثلا ۲ سال سن داشته باشد، توصیه میشود که به منظور تسکین علائمی نظیر حساسیت دندانی و درد بهدنبال درمان مشکل باشید. اما اگر کودک شما نزدیک به سن رویش دندان دائمی باشد (۶ سالگی)، ممکن است دندانپزشک توصیه کند که دندان آسیب دیده کشیده شود.
پر کردن دندان شکسته
این روش تنها برای خفیفترین شکستگی دندانی و زمانی که تنها تراشه کوچکی از لایه خارجی دندان جدا شده موثر است. طی این روش دندانپزشک سطح دندان آسیبدیده را تا جایی که با سایر دندانها یکسان شود و ظاهر طبیعی خود را نیز حفظ کند، پر میکند.
باندینگ دندان جلو شکسته کودکان
باندینگ دندان جز رایجترین، سادهترین و ارزانترین روشهای ترمیم دندان شکسته است. طی این فرآیند، مواد رزین کامپوزیت به منظور پر کردن ناحیه به سطح دندان آسیبدیده چسبانده میشوند. سایه یا رنگ مواد نیز مطابق با رنگ سایر دندانها انتخاب شود. این نوع از درمان شکستگی دندان اگر برای یک دندان انجام شود معمولا طی یک جلسه و در کمتر از ۱ ساعت تمام میشود اما اگر چندین دندان شکسته باشد ممکن است به چندین جلسه درمان نیاز باشد.
ونیر کامپوزیت دندان جلو شکسته
یکی از گزینههای نسبتا گرانتر اما دائمیتر برای شکستگیهای بزرگتر دندانی، ونیر کامپوزیت یا روکش دندان است. ونیر کامپوزیتها از جنس رزینی یا سرامیک هستند که بجای پر کردن شکستگی، بروی سطح جلویی دندان شکسته چسبانده میشوند. این روش هم به عنوان درمان و هم برای حفظ زیبایی ظاهری دندان گزینه بسیار مناسبی است.
درمان شکستگی ریشه دندان
اگر قسمت بزرگی از تاج دندان شکسته شده باشد، ممکن است به درمان ریشه دندان یا عصب کشی نیاز باشد تا امکان جایگذاری روکش دندان فراهم شود. اگر آسیب بیش از این باشد، ممکن است دندانپزشک دندان را با رزین و چسب دندانی ثابت کند و شما را برای درمان بیشتر به متخصص درمان ریشه دندان یا اندودنتیست ارجاع دهد. علاوه بر این، نوع درمان مورد نیاز هم بسته به میزان درگیرشدن پالپ دندان تعیین میشود.
درمان دندان دائمی لق شده
لق شدگی دندان دائمی علاوه بر سایر مشکلات در روند غذاخوردن نیز اختلال ایجاد میکند و باید سریعا درمان شود تا بتوان از ایجاد آسیب و عوارض بیشتر جلوگیری کرد. در این مورد دندانپزشک میتواند به وسیله بخیه و آتل، دندان را به وضعیت قبلی خود برگرداند. دندان درمان شده به این روش باید تا چند ماه به دقت تحت نظر باشد چرا که ممکن است به درمان ریشه دندان نیاز پیدا کند. طی این مدت زمان انتظار برای دریافت درمان نهایی، توصیه میشود که والدین دندان کودک را با آب گرم شسته و دندان را از حیث قرارگیری صحیح در سوکت بررسی کنند.
درمان افتادن دندان در اثر ضربه
این مورد شامل کندهشدن کامل دندان از ریشه است که ممکن است بر اثر زمینخوردن، ضربه یا حین ورزش رخ دهد. در این موارد دندان به طور کامل از ریشه و لثه جدا میشود و جای خالی دندان روی لثه دیده میشود. اگر دندان کنده شده شیری باشد نیازی به کاشت نیست اما اگر جز دندانهای دائمی باشد، باید مجددا کاشته شود. کاشت مجدد دندان شیری میتواند موجب آسیب دیدن دندان دائمی در حال رشد شود، به همین دلیل دندانپزشک به والدین توصیه میکند که برای جلوگیری از واردشدن آسیب به دندان دائمی، نبود این دندان شیری را نادیده بگیرند. اما اگر دندان کنده شده کودک دائمی باشد توصیه میشود که ابتدا علائم درد را بررسی کرده، دهان کودک را با آب گرم شستشو داده، خونریزی را با گاز استریل کنترل کرده و به دندانپزشک مراجعه کنید.
اقدامات مراقبتی از دندان شکسته شده تنها به مرحله درمان ختم نمیشوند. ترومای ناشی از این مشکل میتواند عوارضی نظیر آبسه یا سایر مشکلات را در پی داشته باشد. از این رو، هم برای کودکان و هم افراد بزرگسال توصیه میشود که مراجعه منظم به دندانپزشک داشته باشند تا دندان درمان شده مرتبا تحت نظر باشد.
عوارض درمان نکردن دندان شکسته کودکان
از جمله اصلیترین خطرات عدم درمان دندان شکسته، ایجاد درد و حساسیت شدید دندانی، تورم و حساسیت لثه و احتمال بروز عفونت است. علاوه بر این موارد، احتمال از دست دادن یا افتادن دندان نیز بیشتر شده و به نسبت تعلل برای درمان، روند درمان نیز پیچیدهتر و تهاجمیتر خواهد شد.
درد و حساسیت شدید دندانی
درد و حساسیت دندانی جز رایجترین عوارض شکستگی دندان هستند. در موارد شکستگی یا لب پر شدگی خفیف، معمولا درد و حساسیت قابل تحمل است. اما هر چقدر که دندان درمانی دریافت نکند، این درد و حساسیت تشدید خواهد شد که میتواند عملکرد دندان و همچنین آسایش فرد را در طول روز و حین خواب شبانه مختل کند.
تورم و حساسیت لثه
در پی شکستگی دندان، به دلیل تجمع باکتری در اطراف دندان ممکن است عوارضی مانند تورم و حساسیت لثه رخ دهند که این امر میتواند برای دندان نیز آسیبزا باشد. علاوه بر این، تورم و حساسیت لثه میتواند یکی از نشانههای عفونت نیز باشد که پس از شکستگی دندان احتمال بروز دارد.
عفونت
همانطور که پیشتر هم گفته شد، شکستگی دندان میتواند باعث شود که لایههای زیرین دندانی که اعصاب و عروق خونی در آن قرار دارند عریان شوند. از این رو، باکتریها در این نواحی تجمع یافته و میتواند باعث ایجاد عفونت شود. این عفونت موجب افزایش مشکل دندانی شده و میتواند سایر دندانها و محیط دهان و حتی کل بدن را درگیر کند.
افتادن دندان
نتیجه عدم درمان دندان شکسته، از دست دادن دندان خواهد بود. زمانی که ریشه دندان آسیبدیده و قدرت نگه داشتن دندان را نداشته باشد، دندان شکسته شده خواهد افتاد. در موارد دیگر نیز آسیب وارده به دندان به قدری زیاد است که قابل ترمیم نبوده و به کشیدن دندان و جایگزینی آن نیاز پیدا میشود.
درمان تهاجمیتر و پرهزینهتر
اگر شرایط دندان شکسته بدتر شود یا ریشه دندان درگیر عفونت شود، ممکن است برای نجات دندان یا درمان آبسه دندانی به درمان کانال ریشه یا عصب کشی نیاز شود که این روش نسبتا تهاجمیتر و پر هزینهتر خواهد بود. اگر دندان بیفتد یا به کشیدهشدن نیاز داشته باشد نیز باید گزینه جایگزینی دندان انجام شود که این روش هم میتواند علاوه بر تهاجمی بودن، هزینه بالایی داشته باشد.
پیشگیری از شکستگی مجدد دندانهای جلو و عقب کودکان
شما نمیتوانید به طور کامل در برابر هرگونه رخداد از آسیب رسیدن به دندان کودک خود جلوگیری کنید اما با رعایت موارد زیر مطمئن شوید که در صورت بروز مشکلی، دندان فرزندتان آسیب شدیدی نبیند:
1. داشتن توجه و نظارت بر کودک
شایعترین علت شکستن دندان کودکان ناشی از ضربه با زمین است که عمدتا به دلیل عدم توجه افراد بزرگسال به آنها رخ میدهد. زمانی که فرزند شما در حال بازی کردن یا ورزش است باید محیط بازی امن بوده و تحت نظارت والدین باشد تا بتوان در حد امکان احتمال بروز حادثه را کمتر کرد.
2. پیشگیری
هرگونه ورزش و فعالیتی مستلزم استفاده از تجهیزات ایمنی است. برای مثال، حین ورزشهایی مانند فوتبال و ورزشهای رزمی باید از محافظ دندان استفاده کرد تا بتوان از بروز آسیب حین برخورد جلوگیری کرد. محافظ دندان نوعی ابزار پلاستیکی است که روی دندان قرار گرفته و از دندان در برابر ضربه محافظت میکند.
3. محافظت از دندان کودک
سعی کنید محیط خانه را برای کودک خود امن کنید به خصوص اگر فرزند شما تازه در حال یادگیری راه رفتن و بازی است. این شامل افزودن حفاظ برای جلوگیری از برخورد، نصب در برای راه پله برای جلوگیری از سقوط و استفاده از فرش برای کف اتاق میشود تا بتوان شدت ضربه حین زمینخوردن کودک را کاهش داد. برای محافظت بیشتر میتوانید به روی در و پنجره خانه نیز حفاظ نصب کنید.
نتیجه گیری
بهترین راه برای حفظ سلامت دندانهای کودکتان این است که فرض کنید دندانهای کودک همیشه مشکل دارند و باید تحت معاینات منظم دندانپزشکی باشند. با این روش، به محض بروز هرگونه مشکلی شما دقیقا میدانید که باید با چه کسی تماس بگیرید و همچنین ما هم سوابق دندانپزشکی فرزند شما را نیز از قبل در اختیار خواهیم داشت. علاوه بر این موارد، مراجعه منظم به دندانپزشکی و تمیزکردن حرفهای دندانهای کودک موجب میشود که فرزند شما همیشه دندانهای سالم و قوی داشته باشد که کمتر از دندان سایر کودکان در معرض شکستگیهای ناشی از ضعیف بودن ساختمان دندان و پوسیدگی دندان قرار میگیرند. اگر دندان کودک شما دچار شکستگی یا هرگونه آسیبی شد میتوانید در اسرع وقت با ما تماس بگیرید.
پرسشهای متداول
آیا عدم درمان دندان شکسته مشکلی ایجاد میکند؟
نباید دندان شکسته را بدون درمان گذاشت. حتی اگر درد یا حساسیتی نداشته باشد نیز باید سریعا درمان شود تا از بتوان از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کرد. یکی از بزرگترین مشکلاتی که عدم درمان دندان شکسته ایجاد میکند، گیر کردن مواد غذایی در ناحیه و ایجاد عفونت حاد ناشی از باکتری مواد غذایی خواهد بود.
آیا استفاده از ژل دندان نوزاد برای تسکین دندان درد و بی حس کردن دندان کودک پس از آسیب ایرادی دارد؟
این ژل برای تسکین درد دندان آسیبدیده موثر نخواهد بود. اما دندانپزشک میتواند ژل بیحسکننده موضعی را برای کودک شما تجویز کند. میتوانید با آسودگی خاطر از داروهای مسکن ساده مثل پاراستامول و ایبوپروفن هم استفاده کنید.
آیا باید دندان شکسته را مسواک زد؟
میتوانید دندان شکسته را مسواک بزنید اما باید این کار را با ملایمت انجام دهید و مراقب دندان شکسته خود باشید. بخصوص اگر عصب دندان درگیر باشد، مسواک زدن محکم میتواند باعث تشدید آسیبدیدگی دندان شود. گاها نخ دندان کشیدن اطراف دندان آسیبدیده میتواند به کاهش درد یا فشار دندان کمک کند.
آیا در همه موارد باید دندان شکسته شده را کشید؟
خیر در همه موارد هم دندان شکسته نیاز به کشیدهشدن ندارد. گاها میتوان مشکل را با ترمیم ساده و باندینگ برطرف کرد. اما اگر آسیب به خط لثه رسیده یا شکستگی عمیق باشد ممکن است به کشیدهشدن دندان نیاز شود.
آیا دندان شیری شکسته قابل ترمیم است؟
شکستگی جزئی و خفیف دندان شیری را میتوان به منظور حفظ زیبایی دندان پر کرد اما در کل مواد پرکننده دندان به خوبی به دندان شیری نمیچسبند. همچنین، در این موارد دندانپزشک میتواند دندان آسیبدیده را سوهان کشیده و صاف کند.
اگر دندان کودک 2 ساله بشکند چه اتفاقی میافتد؟
خوشبختانه اکثریت کودکان زیر ۵ سال فقط دندان شیری دارند و به همین دلیل در صورت بروز شکستگی نیازی به جایگزینی دندان نیست و جای خالی دندان به طور طبیعی با دندان دائمی پر میشود.
بعد از افتادن دندان در اثر ضربه تا چه مدت میتوانم به دندانپزشک مراجعه کنم؟
اگر بتوانید در عرض 30 دقیقه به مطب دندانپزشک یا بیمارستان برسید، ممکن است بتوان دندان را مجددا کاشته و آن را نجات داد. پس از گذشت زمان بیش از ۳۰ دقیقه شانس موفقیت کمتر خواهد بود. با این حال، مراجعه به دندانپزشک تا ۳ ساعت نیز ارزش امتحان کردن را دارد تا بتوان دندان را کاشته و با آتل ثابت کرد.
