پیوند استخوان فک عملی است که برای افزایش میزان استخوان در قسمتی از فک که استخوان آن تحلیل رفته یا نیازمند حمایت بیشتری است، انجام میشود.
این استخوان از جای دیگری در بدن برداشته میشود و به استخوان موجود فک پیوند زده میشود. گاهی هم از استخوان مصنوعی استفاده میشود.
معمولاً پیوند استخوان، زمانی که اعمال دیگری مانند ایمپلنت دندان باید انجام شود و یا زمانی که تحلیل استخوان، دندان‌های مجاور و بخش‌های مجاور لثه را نیز تحت تأثیر قرار داده است، لازم خواهد بود.
عمل پیوند استخوان فک برای ایمپلنت دندان چیست؟
پیوند استخوان، باعث افزایش حجم و تراکم استخوان فک در جاهایی که استخوان آن تحلیل رفته، خواهد شد. استخوان لازم برای پیوند، یا از بدن خود فرد گرفته میشود و یا می‌توان آن را از بانک بافت انسانی یا بانک بافت حیوانی خرید. در برخی از موارد، استخوان پیوندی ممکن است مصنوعی باشد.
پیوند استخوان، شرایط را آماده می‌کند تا بدن ترمیم را شروع کند؛ به عبارت دیگر، پیوند استخوان فک مانند یک پایه است که بافت استخوانی شما می‌تواند روی آن رشد کند و ترمیم شود.
در برخی موارد، ممکن است جراح دندان شما، پیوند استخوان فک را با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) ترکیب کند. این فرآورده از نمونه خون شما گرفته میشود و برای تسریع روند بهبودی و بازسازی بافت استفاده خواهد شد.
چرا به انجام پیوند استخوان فک احتیاج پیدا می کنیم؟
فردی که استخوان فک وی تحلیل رفته است، معمولاً نیازمند پیوند استخوان فک خواهد بود. این عمل در موارد زیر توصیه خواهد شد:
- بعد از کشیدن دندان
- برای کاشت ایمپلنت دندان به جای دندان از دست رفته
- در زمان نیاز به بازسازی فک قبل از قراردادن دندان مصنوعی
- درصورت وجود قسمت‌هایی که به دلیل (پریودنتال) دچار تحلیل استخوان شده‌اند.
مزایای پیوند استخوان فک برای ایمپلنت دندان
دلایل زیادی برای مؤثر و ضروری بودن عمل پیوند استخوان فک وجود دارد که عبارتند از:
- رشد مجدد استخوان تحلیل‌رفته. تحلیل استخوان می‌تواند ناشی از کشیدن دندان یا بیماری شدید لثه باشد. درواقع استخوان فک بازجذب شده و این روند بلافاصله بعد از کشیدن دندان شروع میشود. پیوند استخوان کمک می‌کند تا بافت استخوان برای فک قوی‌تر، مجدداً ساخته شود.
- میزان موفقیت بیشتر ایمپلنت دندان. اگر مشکلی در رابطه با قدرت یا اندازه‌ی استخوان مورد نیاز برای حفظ ایمپلنت وجود داشته باشد، بهتر است پیوند استخوان انجام شود تا اطمینان حاصل شود که ایمپلنت دندان در جای خود خواهد ماند.
- کمک به پیشگیری از تحلیل استخوان در آینده و بیماری‌های لثه. پیوند استخوان باعث بازسازی بافت استخوان خواهد شد و ایمپلنت نیز به پیشگیری از تحلیل استخوان در آینده کمک خواهد کرد.
چگونه برای عمل پیوند استخوان فک آماده شویم؟
اقدامات خاصی به منظور آماده‌شدن برای پیوند استخوان فک لازم نیست. در اینجا لیستی از کارهای لازم قبل از عمل پیوند استخوان فک آمده:
- بسته به نوع بیهوشی، 8 الی 12 ساعت قبل از این عمل، از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید.
- داروهایی که مصرف می‌کنید را به پزشکتان بگویید؛ مخصوصاً اگر داروهای رقیق کننده‌ی خون مصرف می‌کنید، چون این داروها خطر خونریزی حین عمل را بالا می‌برند.
- برای بازگشت به خانه هم از کسی کمک بگیرید؛ چون ممکن است منگ باشید.
پروسه انجام پیوند استخوان فک
دندان‌پزشکتان برای بررسی سلامت کلی دندان‌ها، لثه و فک، شما را معاینه خواهدکرد. تصاویر اشعه‌ی ایکس یا اسکن تهیه خواهد شد تا میزان تحلیل استخوان مشخص شود. سپس دندان‌پزشک گزینه‌های درمانی را برایتان توضیح خواهد داد و برنامه‌ی درمانی مناسبی را برای شما مشخص خواهد کرد.
در قدم بعدی، دندان‌پزشک ناحیه‌ی مدنظر را با بی‌حسی موضعی، بی‌حس خواهدکرد. سپس برش کوچکی در لثه ایجاد خواهد کرد. بافت لثه کمی عقب برده میشود تا استخوان فک نمایان شود. بعد از تمیز کردن و ضدعفونی کردن ناحیه، دندان‌پزشک، استخوان پیوندی را برای ترمیم، پیوند خواهد زد. در بسیاری از موارد، گرافت استخوانی برای محافظت بیشتر، با غشائی پوشانده میشود. سرانجام بافت لثه به جای خود برگردانده شده و محل برش بخیه زده میشود.
بعد از انجام پیوند استخوان فک چه کاری انجام دهیم؟
بعد از پیوند استخوان فک، دور محل بخیه در داخل دهانتان گاز قرار می‌گیرد. نحوه‌ی تعویض پانسمان در 24 ساعت آینده برای شما توضیح داده میشود و برای جلوگیری از عفونت آنتی‌بیوتیک برایتان تجویز خواهد شد. شاید برایتان مسکن نیز تجویز شود.
نکاتی برای مراقبت بعد از عمل پیوند استخوان فک عبارتند از:
- استفاده از کیسه یخ به مدت 1-2 روز برای کاهش درد و تورم
- مصرف غذاهای نرم و آبکی به مدت چند روز بعد از عمل
- بالا قرار دادن سر در شب اول تا دو شب بعد از عمل، برای جلوگیری از تجمع خون در محل بخیه
در طول دوران نقاهت اولیه از موارد زیر اجتناب کنید:
- مایعات داغ مانند قهوه و سوپ
- غذاهای سفت و برشته مانند آجیل
- هرگونه فعالیت فیزیکی، مانند ورزش‌های تماسی که ممکن است باعث آسیب به محل بخیه شوند.
بعد از حدود یک هفته، درد فک خفیف شده و احساس می‌کنید که رو به بهبود هستید. بعد از چندین هفته، اوضاع فک شما عادی خواهد شد؛ اما معمولاً چند ماه طول می‌کشد تا فکتان قدرت لازم برای کاشت ایمپلنت دندان را داشته باشد.
به صورت دوره‌ای به دندان‌پزشکتان مراجعه کنید و حداقل یک تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس انجام دهید تا روند بهبود را بسنجید.
برای پیوند استخوان فک به چه کسی مراجعه کنیم؟
اگر قبل از جراحی ایمپلنت دندان نیازمند پیوند استخوان هستید، باید برای مشاوره به یک جراح ماگزیلوفیشیال معتبر که این جراحی را انجام می‌دهد مراجعه کنید.
جراحتان شما را معاینه می‌کند و سوابق پزشکی شما را کامل بررسی خواهد کرد تا ببیند که برای پیوند استخوان چه چیزهایی لازم دارید. همچنین شما و پزشکتان باتوجه به نیازها و ترجیحات شما، بهترین ماده و روش را برای پیوند استخوان انتخاب خواهید کرد.
بعد از تصمیم‌گیری درباره‌ی جزئیات مهم پیوند استخوان، جراح، شما را راهنمایی خواهد کرد تا بدانید که چه کارهایی باید قبل و بعد از جراحی پیوند استخوان انجام دهید تا سریع‌تر بهبود یابید.
انواع استخوان استفاده شده در پیوند استخوان فک
پیوند استخوان با تولید استخوان جدید به ترمیم استخوان کمک می‌کند. فناوری‌های زیادی برای پیوند استخوان وجود دارد که باعث تولید و ترمیم استخوان خواهند شد و تفاوت‌های چشمگیری باهم دارند؛ کارکرد مختلفی دارند و از مواد مختلفی ساخته شده‌اند.
گزینه‌های موجود متداول برای پیوند استخوان عبارتند از:
بافت زنوگرافت
زنوگرافت عبارت است از گرفتن استخوان از یک منبع حیوانی و پیوند آن به بدن فرد.
مزایا:
- در جراحی‌ها زیاد استفاده میشود.
- از انسان گرفته نمی‌شود.
- در دسترس است.
- درصد موفقت بالایی دارد.
- نقص‌های کوچک را خودش برطرف می‌کند.
- کمی از این گرافت به استخوان خودتان تبدیل خواهد شد.
معایب:
- احتمال کم انتقال بیماری
- باعث تحریک سلول‌های بدن برای ساخت استخوان نخواهد شد.
- کمی از این گرافت سالیان سال در بدنتان خواهد ماند.
- توانایی محدودی برای برطرف کردن نقص‌های بزرگ دارد.
گرافت استخوانی آلوپلاست
در روش آلوپلاست می‌توان از مواد مصنوعی به جای گرافت استخوان استفاده کرد.
مزایا:
- در جراحی‌ها زیاد استفاده میشود.
- منشاء انسانی ندارد.
- در دسترس است.
- درصد موفقیت بالایی دارد.
- مشکلات و نواقص کوچک را خودبه‌خود برطرف می‌کند.
- کمی از گرافت به استخوان تبدیل خواهد شد.
- احتمال انتقال بیماری وجود ندارد.
معایب:
- باعث تحریک سلول‌های بدن برای تولید و ساخت استخوان نمی‌شود.
- کمی از گرافت سالیان سال در بدنتان باقی خواهد ماند.
- توانایی محدودی برای رفع نواقص بزرگ دارد.
بافت اتوگرافت
در روش اتوگرافت، استخوان با کمک جراحی از یک قسمت بدن برداشته شده و به قسمت دیگری پیوند زده میشود.
مزایا:
- امکان واکنش ایمنی (پس‌زدن) و انتقال بیماری وجود ندارد.
- در جراحی‌ها زیاد استفاده میشود.
- درصد موفقیت بالایی دارد.
- مشکلات و نواقص بزرگ یا کوچک را برطرف خواهد کرد.
- پیوند بافت بدن خود فرد، باعث ساخت سلول برای کمک به رفع نواقص خواهد شد.
معایب:
- خطر درد یا عفونت محل پیوند که سال‌ها ادامه خواهد داشت.
- بیهوشی و یک جراحی اضافه لازم است.
- ممکن است برای برخی بیماران امکان‌پذیر نباشد.
بافت آلوگرافت
بافت آلوگرافت توسط خانواده‌ی فرد متوفی، برای بهبود کیفیت زندگی فرد دیگر، اهدا میشود. ماتریکس دمینرالیزه‌ی استخوان (DBM) گرافتون (Grafton) بافت آلوگرافتی از مدترونیک (Medtronic) است.
مزایا:
- در جراحی‌ها زیاد استفاده میشود.
- درصد موفقت بالایی دارد.
- مشکلات و نواقص کوچک را خودبه‌خود برطرف می‌کند.
- کمی از گرافت به استخوان خودتان تبدیل خواهد شد.
معایب:
- احتمال کم انتقال بیماری
- باعث تحریک سلول‌های بدن برای ساخت استخوان نمی‌شود.
- کمی از گرافت سالیان سال در بدنتان باقی خواهد ماند.
- توانایی محدودی برای رفع نواقص بزرگ دارد.
انواع روش های پیوند استخوان فک
روش پیوند سوکت (Socket graft) برای پیوند استخوان فک
یکی از انواع گرافت جزئی، پیوند سوکت است. این نوع گرافت، با عنوان پیوند محافظ آلوئولار ریج شناخته میشود. گرافت سوکت معمولاً زمانی استفاده میشود که فرد فقط یک دندان از دست داده و فقط قسمت کوچکی در فک است که نیازمند پرشدن با استخوان جدید می‌باشد. معمولاً بین قراردادن سوکت پیوند استخوان و کاشت ایمپلنت دندان، 3 تا 6 ماه فاصله لازم است.
روش گرافت بلوک استخوانی (Block bone graft) برای پیوند استخوان فک
در مواردی که فرد بیش از چند دندان از دست داده و استخوان فک به میزان چشمگیری تحلیل رفته است، گرافت بلوک استخوانی (گرافت استخوانی عمده) لازم است. بانک بافت، استخوان مصنوعی و یا استخوان خود فرد برای پرکردن جای خالی در روش گرافت بلوک استخوانی، استفاده خواهد شد.
اگر در گرافت بلوک استخوانی، از استخوان خود فرد استفاده شود، گرافت اتوژن نامیده میشود. استخوان لازم برای گرافت بلوک استخوانی از ران، درشت‌نی (تیبیا)، و یا (اکثراً) از دندان آسیا (مولر) سوم (جایی که اگر دندان عقلتان را کشیده‌اید، قبلاً دندان عقلتان آن‌جا بوده) برداشته میشود. معمولاً بین عمل پیوند استخوان اتوژن و نصب ایمپلنت، حدود 4 ماه فاصله خواهد بود.
روش سینوس لیفت (Sinus lift) برای پیوند استخوان فک
گرافت استخوان سینوس گاهی گرافت سینوس لیفت یا عمل سینوس لیفت نیز نامیده میشود. از میان سه روش موجود برای پیوند استخوان، گرافت استخوان سینوس، طولانی‌ترین دوره‌ی نقاهت را دارد که 6 تا 9 ماه خواهد بود. این 6 تا 9 ماه لازم است تا استخوان پیوندی جزئی فک بالا شود.
پیوند استخوان فک چه عوارضی دارد؟
همانند سایر اعمال جراحی، وقتی فردی می‌خواهد پیوند استخوان فک انجام دهد نیز خطراتی او را تهدید خواهد کرد.
عفونت ناشی از عمل‌های پیوند استخوان، نادر است. برای بیمارانی که دچار عفونت شوند، آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد شد تا عفونت برطرف شود. این مورد یکی از هزاران دلیلی است که نشان می‌دهد فردی که می‌خواهد عمل پیوند استخوان لثه انجام دهد، باید متخصص دندان ماهر و مجربی را انتخاب کند.
سؤالات متداول
هزینه انجام عمل پیوند استخوان فک برای ایمپلنت دندان چقدر است؟
هزینه عمل پیوند استخوان فک برای ایمپلنت دندان، بنا بر کیفیت، محل عمل، تجربه و دستمزد جراح متفاوت است.
پیوند استخوان فک چقدر درد دارد؟
اکثر افرادی که پیوند استخوان لثه انجام داده‌اند، گفته‌اند که درد کمی دارد یا دردی ندارد. فقط باید داروهای تجویزی را مطابق دستور پزشک مصرف کرده و از دستورات بعد از عمل نیز به‌خوبی پیروی کنید.
آیا ممکن است که گرافت استخوان فک موفق نباشد؟
پیوند استخوان لثه، درصد موفقیت بالایی دارد؛ اما همانند سایر عمل‌ها، احتمال شکست، مخصوصاً در افراد سیگاری یا مبتلا به بیماری‌های خاص، وجود دارد.
چقدر طول می‌کشد تا گرافت استخوان برای ایمپلنت آماده شود؟
باید قبل از نصب ایمپلنت، 4 ماه صبر کرد تا گرافت استخوانی بهبود یابد.
بعد از گرافت استخوان چقدر باید استراحت کرد؟
بهبود شما ممکن است 2 هفته الی 3 ماه طول بکشد، اما گرافت استخوان 3 ماه زمان لازم دارد تا بهبود یابد. به شما توصیه خواهد شد که حداقل به مدت 6 ماه فعالیت شدید نداشته باشید و محل گرافت استخوان را تمیز و خشک نگه دارید.
بعد از گرافت استخوان فک چه کاری نباید انجام دهیم؟
به مدت 4 روز از خم‌شدن، بلندکردن اجسام، ورزش و فعالیت‌های شدید دیگر خودداری کنید. به مدت 48 ساعت روی گونه‌ی خود و در نزدیکی محل جراحی، از کیسه یخ استفاده کنید (این کار را نیم ساعت انجام دهید و نیم ساعت استراحت بدهید)، بعد از 48ساعت به جای یخ از پد گرم استفاده کنید. بعد از 48 ساعت، گرما مؤثرتر از یخ خواهد بود.
چه چیزی به بهبود سریع‌تر گرافت استخوان کمک خواهد کرد؟
غذاهای هم‌دما با اتاقی که موردعلاقه‌ی بسیاری از بیماران خواهد بود عبارتند از: غلات صبحانه، املت، پودینگ، پوره‌ی میوه یا سیب‌زمینی له‌شده. با عدم مصرف غذاهایی که جویدن لازم دارند، بیمار می‌تواند باعث تسریع روند بهبودی شود.
آیا گرافت استخوان باعث جلوگیری از جابه‌جایی دندان‌ها خواهد شد؟
گرافت استخوان یک عمل عالی است که باعث بازسازی و تقویت استخوان، حفظ دندان‌ها دربرابر جابه‌جایی، حفظ ظاهر صورت در برابر پیری و مهم‌تر و بهتر از همه، فراهم‌کردن زمینه برای ایمپلنت دندانی که می‌خواستید و فکر می‌کردید نمی‌توانید به آن برسید، خواهد شد.
