سلامت و رفاه فرزندان که بخشی از آن را سلامت دهان و دندان تشکیل می‌دهد، همواره برای والدین مهم است. برای مثال اگر فکر می‌کنید که دندان‌های فرزندتان در حال کج و نامرتب شدن است، احتمالاً از خودتان می‌پرسید که سن مناسب برای شروع درمان ارتودنسی فرزندتان، مثلاً سیم‌کشی دندان‌هایش چه زمانی است. ارزیابی زودهنگام ارتودنسی، درمان به‌موقع را ممکن می‌سازد؛ در نتیجه خطر بروز مشکلات شدیدتر در آینده کمتر می‌شود و درمان آتی ساده‌تر می‌شود یا احتمالاً ضرورت درمان در آینده از بین می‌رود. درمان فوری همواره لازم نیست، اما متخصص ارتودنسی اطفال می‌تواند مشکلات احتمالی را شناسایی کند و آنها را تحت نظر بگیرد.
ارتودنسی کودکان
درمان ارتودنسی فقط برای نوجوانان و بزرگسالان مفید نیست، بلکه برای کودکان نیز مهم است. چون هر چه متخصص ارتودنسی سریع‌تر فرزندتان را معاینه کند، زودتر می‌تواند مشکلات ارتودنسی احتمالی را تشخیص بدهد.
تمام دندان‌های شیری اکثر کودکان معمولاً تا سه سالگی درمی‌آید. افتادن دندان‌های شیری تا سن 5 یا 6 سالگی شروع می‌شود تا فضا برای رویش برای دندان‌های دائمی باز شود. تمام دندان‌های دائمی، به‌جز دندان عقل معمولاً تا سن 12 یا 14 سالگی درمی‌آید.
وقتی دندان‌های دائمی فرزندتان یکی پس از دیگری پدیدار می‌شوند، ممکن است مشاهده بی‌نظمی‌های آشکار نگران‌تان کند، برای مثال احتمال دارد دندان‌ها با زاویه نامناسب دربیایند و دندان‌های کج و نامرتب برای اشغال کردن فضای محدود با هم رقابت کنند.
بسیاری از مشکلات بالقوه خودبه‌خود برطرف می‌شود. همان‌طور که تعداد بیشتری از دندان‌های دائمی از لثه‌ها بیرون می‌زند، دندان‌ها در موقعیت مناسب جا می‌افتند و ظاهر یک‌دست‌تری پیدا می‌کنند.
آیا فرزندتان به درمان ارتودنسی نیاز دارد؟
نشانه‌های زیر ممکن است بیانگر نیاز فرزندتان به درمان ارتودنسی باشد:
- زود یا دیر افتادن دندان‌های شیری: قبل از پنج سالگی یا پس از 14 سالگی
- اختلال بایت و به خوبی روی هم قرار نگرفتن دندان‌ها
- مکیدن انگشت شست پس از 4 سالگی
- جلو بودن دندان‌ها
- روی هم ساییدن یا فشار دادن دندان‌ها
- مشکلات گفتاری مانند نوک‌زبانی یا جویده‌جویده حرف زدن
- به‌هم‌فشردگی دندان‌های قدامی دائمی
- از راه دهان نفس کشیدن و یا خروپف کردن
- نامتناسب بودن فک با بقیه صورت
- مشکل در غذا خوردن
بهترین سن برای ارتودنسی کودکان
اگرچه سن دقیقی برای شروع ارتودنسی وجود ندارد اما آکادمی ارتودنتیست‌های آمریکا (AAO) توصیه می‌کند که اولین مراجعه کودکان به متخصص ارتودنسی دیرتر از هفت سالگی نباشد. متخصص ارتودنسی در این سن می‌تواند مجرای تنفسی، بایت و عادت‌های دهانی کودک را ارزیابی کند و سپس تعیین کند که آیا استفاده از بریس یا دیگر درمان‌های ارتودنسی لازم است یا خیر و درمان‌های لازم چه زمانی باید انجام شود. پس پاسخ این سؤال که کودکان در چه سنی می‌توانند درمان ارتودنسی را شروع کنند، هفت سالگی است. اما کودکان یا حداقل اکثر کودکان درمان ارتودنسی را در چه سنی انجام می‌دهند؟ اکثر کودکان دندان‌های‌شان را بین 9 تا 14 سالگی ارتودنسی می‌کنند. سن ایده‌آل ارتودنسی کودکان معمولاً حوالی 12 یا 13 سالگی، یعنی زمانی است که دهان و فک‌های کودک هنوز در حال رشد است، البته می‌توان ارتودنسی کودکان را زودتر یا دیرتر انجام داد.
مزایای ارتودنسی کودکان در سن پایین
اگر مشکلی مانند اختلال بایت، عدم‌تقارن صورت یا صدا دادن فک را قبل از 7 سالگی در فرزندتان مشاهده کردید، لازم نیست برای ارزیابی ارتودنسی منتظر بمانید. هرچه زودتر فرزندتان را نزد ارتودنتیست ببرید، درمان ارتودنسی را سریع‌تر می‌توان شروع کرد.
مداخله زودهنگام از شدید و بلندمدت شدن مشکل جزئی مجرای تنفسی، بایت یا دهان جلوگیری می‌کند. به‌علاوه ارتودنتیست فرصت پیدا می‌کند تا مشکلی را اصلاح کند که نمی‌توان آن را پس از متوقف شدن رشد فک و صورت کودک برطرف کرد. دندانپزشکان درمان جامع ارتودنسی زودهنگام را بر روی کودکان در تمام سنین انجام می‌دهند. ارتودنتیست‌ها دلایل فراوانی برای توصیه کردن درمان زودهنگام ارتودنسی دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد فضا در دهان کودک برای کاهش خطر به‌هم‌فشردگی دندان‌های درحال‌رویش
- بهبود تقارن صورت
- کاهش خطر آسیب دیدن دندان‌های قدامی جلوزده
- نگهداشتن فضا برای دندان‌هایی که هنوز درنیامده‌اند.
- کاهش ضرورت کشیدن دندان‌ها و یا جراحی فک
- کوتاه‌تر کردن زمان درمان ارتودنسی
- اصلاح اختلال بایتی که می‌تواند باعث پوسیدگی دندان، بیماری لثه، لب‌پر شدن تصادفی دندان، ساییدگی غیریکنواخت دندان یا اختلالات گفتاری شود.
در نهایت باید گفت که ارزیابی ارتودنسی در سن پایین بسیار باارزش است. متخصص ارتودنسی به کمک ارزیابی زودهنگام می‌تواند مشکلات مربوط به سلامت دهان و دندان‌های کودک را در سن پایین تشخیص بدهد و درمان کند. درعین‌حال والدین پس از ارزیابی مطمئن می‌شوند که فرزندشان در مسیر صحیحی است که به داشتن لبخندی زیبا و سالم می‌انجامد.
بازکننده کام یکی از پرکاربردترین ابزار برای ارتودنسی کودکان است. بازکننده کام برای پهن‌تر کردن کام یا استخوان باریک فک بالا طراحی می‌شود تا از به‌هم‌فشردگی یا بی‌نظمی دندان‌های در حال رشد جلوگیری شود. باریک بودن استخوان‌های فک علت تعدادی از مشکلات ارتودنسی است و پس از آن‌که استخوان‌های فک در دوران بزرگسالی تثبیت شد، برای پهن یا باز کردن کام چاره‌ای جز انجام جراحی وجود ندارد.
درمان زودهنگام ارتودنسی لزوم انجام درمان‌های گسترده‌ای مانند جراحی فک را در آینده از بین می‌برد، چرا که بریس یا وسایل ارتودنسی در کنار رشد طبیعی استخوان‌های فک، به رفع مشکل نیز کمک می‌کنند. سپس دندان‌ها و استخوان‌های فک به‌طور مرتب رشد می‌کنند و دیگر ضرورتی ندارد که دندان‌ها را پس از آن‌که به صورتی بی‌نظم و نامرتب رشد کردند، درمان کرد.
ابزار متفاوت ارتودنسی کودکان
امروزه از وسایل مختلفی در درمان‌های دندانپزشکی و ارتودنسی استفاده می‌شود که بسیاری از آنها برای ارتودنسی کودکان نیز کاربرد دارند.
بریس
بریس یا سیم‌کشی دندان‌ها همچنان وسیله اصلی برای مرتب کردن دندان‌ها و اصلاح اختلال‌های بایت در کودکان هستند. بریس به دندان‌ها و فک‌ها فشار می‌آورد و آنها را به سمت موقعیت دلخواه حرکت می‌دهد. بریس‌های امروزی مانند گذشته سیم‌های فلزی درخشان و حجیم نیستند؛ امروزه گزینه‌های بسیار بیشتری در دسترس است. قبلاً تمام دندان‌ها باندکشی می‌شد؛ اما براکت‌ها در ارتودنسی مدرن مستقیماً به سطح هر دندان چسبانده می‌شود.
بریس‌های ارتودنسی از مواد زیر تهیه می‌شود:
- استیل ضدزنگ
- سرامیک
- پلاستیک
- ترکیبی از مواد
بعضی بریس‌ها شفاف یا هم‌رنگ دندان هستند. در شرایط مناسب می‌توان سیم‌ها را از موادی مانند نیکل ـ تیتانیوم یا مس ـ تیتانیوم تهیه کرد. این مواد بادوام‌تراند و کمتر از سیم‌های فولادی به تنظیم نیاز دارند. امروزه تری‌های شفاف نامرئی در دسترس است. این تری‌ها، دندان‌ها را بدون استفاده از بریس‌ها و سیم‌های قدیمی صاف می‌کنند.
تری‌ها یا پلاک‌های نامرئی می‌تواند برای برخی افراد نیازمند ارتودنسی مناسب باشد. در ارتودنسی نامرئی از پلاک‌های شفاف متحرک و سفارشی برای فشار دادن دندان‌ها استفاده می‌شود تا دندان‌ها به تدریج به سمت موقعیت صحیح حرکت کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش مرتب کردن دندان‌ها بدون استفاده از بریس این‌جا کلیک کنید. در ادامه با دیگر وسایل مورد استفاده در ارتودنسی آشنا می‌شوید.
لنگر موقتی (TAD)
لنگرهای موقتی (TADs)، پیچ‌های بسیار کوچکی با طول 6 تا 12 میلی‌متر و قطر 2/1 تا 2 میلی‌متر هستند. در صورت لزوم می‌توان لنگر موقتی را موقتاً در استخوان دهان ثابت کرد تا نقطه ثابتی ایجاد شود و از آن نقطه بتوان برای اعمال نیرو جهت حرکت دادن دندان‌ها استفاده کرد. لنگر موقتی کنترل حرکت دندان را قابل‌پیش‌بینی‌تر می‌کند. استفاده از TAD در درمان ارتودنسی در حال افزایش است.
رابر بند
از رابر بند یا کش ارتودنسی، در زمانی استفاده می‌شود که نیروی بیشتری برای حرکت دادن دندان‌ها و فک‌ها به سمت موقعیت دلخواه لازم باشد. می‌توانید کش ارتودنسی را در رنگ دلخواه‌تان انتخاب کنید. بسیاری از کودکان رنگ لباس مدرسه‌شان را انتخاب می‌کنند یا دهانشان را برای تعطیلات با کش‌های رنگی تزیین می‌کنند.
هدگیر
استفاده از هدگیر برای برخی بیماران مفید است. هدگیر از پشت سر به بریس متصل می‌شود و می‌توان آن را باز کرد. از هدگیر نیز مانند رابر بند، زمانی استفاده می‌شود که نیروی بیشتری برای حرکت دادن دندان‌ها و فک‌ها لازم باشد. اگر بستن هدگیر لازم باشد، معمولاً کافی است که بیمار هدگیر را فقط شب‌ها هنگام خوابیدن یا در خانه ببندد.
ریتینر یا پلاک نگهدارنده
پس از آن‌که بریس ارتودنسی باز شد، از پلاک نگهدارنده یا ریتینر برای نگه داشتن دندان‌ها در موقعیت صحیح جدید استفاده می‌شود. مدتی طول می‌کشد تا دندان‌ها در موقعیت جدید جا بیافتند. با بستن ریتینر از جابه‌جا شدن دندان‌ها و دوباره نامرتب شدن‌شان جلوگیری می‌کنید. بعضی ریتینرها متحرک و بعضی ثابت‌اند؛ ریتینر ثابت پشت دندان‌ها گذاشته می‌شود. بعضی ریتینرها از پلاستیک شفاف و سیم فلزی ساخته می‌شوند و بعضی دیگر، کشی هستند. به‌علاوه ریتینر را نیز مانند بریس، می‌توانید به رنگ دلخواه‌تان انتخاب کنید. می‌توانید ریتینر شب‌تاب تهیه کنید یا آن را با یک عکس خاص سفارشی‌سازی کنید.
بهبود و مراقبت پس از ارتودنسی
مراقبت پس از ارتودنسی ارتباط مستقیمی با روش درمان دارد؛ بعضی درمان‌های ارتودنسی مورد استفاده برای کودکان، مانند لنگر موقتی، زخم‌های کوچکی را ایجاد می‌کنند که باید التیام پیدا کنند و بعضی مانند پلاک‌ها و بریس‌های شفاف هیچ اثر ناخوشایندی را به‌جا نمی‌گذارند. بااین‌حال صرف‌نظر از درمانی که پزشک برای مورد خاص فرزندتان انتخاب می‌کند، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید آنها را برای مراقبت صحیح پس از ارتودنسی انجام بدهید.
فرونشاندن درد و سوزش
اگر پس از درمان احساس ناراحتی کردید، می‌توانید با پزشک مشورت کنید تا روش مناسب مدیریت درد را توصیه کنند. برای تسکین درد کودکان می‌توانید از مسکن مناسب کودکان استفاده کنید یا کمپرس یخ را برای آرام کردن درد روی موضع دردناک بگذارید.
جلوگیری از وارد شدن فشار
مهم نیست که فشار از کجا می‌آید، درهرحال فشار عوارضی را به دنبال خواهد داشت. گذاشتن صورت روی دست‌ها، خوابیدن در حالت نامناسب یا کشیدن وسیله ارتودنسی بسته‌شده فشاری غیرضروری را ایجاد خواهد کرد و عوارضی مانند درد، خونریزی یا حتی دست نیافتن به اهداف درمان را به دنبال خواهد داشت.
رعایت بهداشت دهان و دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان مهم‌ترین کاری است که پس از اتمام درمان ارتودنسی باید انجام بدهید؛ اگر بهداشت دهان‌تان در سطح مناسبی نباشد، باکتری‌ها و دیگر عامل‌های بیماری‌زا زنده می‌مانند و مشکلاتی را ایجاد می‌کنند.
ازآن‌جا که دندان‌ها حین درمان ارتودنسی احتمالاً تحت فشار جدیدی بوده و دسترسی محدودی به دندان‌های‌تان داشته‌اید، رعایت بهداشت در دوران ارتودنسی سخت و درعین‌حال ارزشمندتر است. درباره انتخاب محصولات مناسبی مانند مسواک ارتودنسی، خمیردندان و دهان‌شویه مناسب با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی
هرچند درمان ارتودنسی در سن پایین بسیار مفید است، احتمال روبه‌رو شدن با مشکلات نیز وجود دارد. این مشکلات معمولاً نگران‌کننده نیستند، اما اگر علائم استمرار داشت یا به مرور زمان تشدید شد، فوراً با پزشک تماس بگیرید و درمان لازم را انجام بدهید.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی ارتودنسی به شرح زیر است:
- ناراحتی: دندان‌ها در حال حرکت کردن به سمت مکان متفاوتی هستند.
- درد فک: با توجه به نوع درمان ممکن است درد فک مداومی را در طول درمان تجربه کنید.
- خونریزی لثه‌ها
- مشکل در غذا خوردن
- بهداشت نامناسب
- آلرژی‌ها
- بازجذب ریشه
- برگشت دندان‌ها به وضعیت اولیه
هزینه ارتودنسی کودکان
هزینه ارتودنسی ثابت نیست و به مورد خاص هر بیمار بستگی دارد. عامل‌هایی مانند تخصص و حق‌الزحمه دندانپزشک، کلینیک انتخابی، مکان زندگی، روش درمان و گستردگی مشکل نیز بر هزینه ارتودنسی کودکان اثر می‌گذارند. چون ارتودنسی کودکان همان‌قدر که عملی زیبایی است، درمانی هم محسوب می‌شود، بیمه‌ها هزینه بسیاری از درمان‌های ارتودنسی کودکان را می‌پردازند. البته پوشش بعضی بیمه‌ها محدود است یا روش‌ها، مواد یا موقعیت‌های خاصی را تحت پوشش قرار می‌دهند. بنابراین پیش از شروع درمان با شرکت بیمه‌گرتان مشورت کنید.
سخن پایانی
متخصص حرفه‌ای و ماهری را پیدا کنید و برای معاینه دندان‌های فرزندتان به ایشان مراجعه کنید تا بهترین طرح درمان را برایتان تهیه کنند. چنانچه اولین مراجعه کودک به متخصص ارتودنسی حوالی 7 سالگی باشد، متخصص می‌تواند در صورت لزوم از بروز عارضه‌های مشکل‌آفرین جلوگیری کند. درمان زودهنگام فرزندتان را از ناراحتی و مشکلات رشدی ناشی از نامرتبی دندان‌ها نجات می‌دهد و کمک می‌کند که هزینه درمان‌های پیچیده را در بلندمدت صرفه‌جویی کنید. محصولات فراوانی برای رفع مشکل نامرتبی دندان‌ها وجود دارند، متخصص ارتودنسی بهترین روش موجود را با توجه به نیازهای خاص کودک توصیه می‌کند.
پرسش‌های پرتکرار
بهترین سن برای درمان ارتودنسی چه سنی است؟
بهترین سن برای ارتودنسی 10 تا 14 سال، یعنی زمانی است که رشد جسمی کودک بیش از زمان‌های دیگر پذیرای تغییر است.
آیا درمان ارتودنسی ایمن است؟
هرچند درمان ارتودنسی با خطرهایی همراه است و اگرچه بعضی درمان‌ها مشکلات خاصی را ایجاد می‌کنند اما احتمال بروز مشکل در درمان ارتودنسی پایین است. نظر اکثر بیماران این است که احتمال اندک بروز خطر آن‌قدر نیست که از مزایای ارتودنسی چشم‌پوشی کنند.
آیا درمان ارتودنسی دردناک است؟
خود درمان ارتودنسی دردناک نیست، اما احتمال دارد بیمار پس از انجام درمان قدری احساس درد و ناراحتی کند.
وقتی بریس در دهانم است، چطور باید بخوابم؟
اگر به پهلو یا روی شکم بخوابید و در نتیجه یک سمت صورت‌تان به بالش فشرده شود، بریس روی سمت داخلی گونه‌های‌تان ساییده می‌شود. خوابیدن به پشت حالت بهتری است.
درمان ارتودنسی برای کودکان مؤثر است؟
ارتودنسی درمان بسیار مؤثری است و اگر بر روی کودکان، به‌ویژه در سنین طلایی 10 ـ 14 سال، انجام شود، بهترین نتایج را به دست می‌دهد، چون بدن در این سنین بیش از زمان‌های دیگر پذیرای چنین درمان و تغییری است.
درمان ارتودنسی فقط یک درمان زیبایی محسوب می‌شود؟
خیر، درمان ارتودنسی با هدف اصلاح بایت و بهبود سلامت دهان و دندان‌ها انجام می‌شود. مزایای زیبایی مرتب کردن دندان‌ها صرفاً یک مزیت جانبی است.
درمان ارتودنسی چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان درمان ارتودنسی به مشکل ارتودنسی خاص هر بیمار بستگی دارد. ارتودنسی معمولاً 8 تا 30 ماه طول می‌کشد. مدت زمان متوسط استفاده از بریس تقریباً 18 تا 24 ماه است.
ویزیت‌های دوره‌ای دندانپزشکی در طول درمان ارتودنسی کودک باید انجام شود؟
مسلماً، معاینات دوره‌ای دندانپزشکی اطفال در زمان ارتودنسی مهم‌تر هم می‌شود. چون بریس‌های ارتودنسی مسواک زدن را سخت‌تر می‌کند، رعایت بهداشت دهان و دندان در حد عالی برای حفظ سلامت لثه‌ها و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها اهمیتی مضاعف می‌یابد.
