برخی از افراد دندانهای صاف و مرتبی داشته در حالی که اکثر افراد دندانهایی کج و نامنظم دارند. نامنظم بودن دندانها میتواند بر نحوهی جویدن غذا تأثیر بگذارد. خبر خوب اینکه شما میتوانید با استفاده از ارتودنسی دندانهای خود را صاف کنید.
ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی شاخهای از دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و درمان مشکلات مربوط به نامرتبی دندانها میپردازد.
متخصص ارتودنسی میتواند در مورد رفع این مشکلات شما را راهنمایی کند. این فرد پس از گرفتن مدرک دندانپزشکی، در تخصص ارتودنسی به تحصیل ادامه داده است.
مزایا
ممکن است فکر کنید که صاف کردن دندانها تنها از نظر زیبایی مفید است که این تصوری غلط میباشد. تمیز کردن دندانهای نامرتب دشوار بوده که باعث پوسیدگی آنها و بیماریهای لثه خواهد شد. جویدن غذا با دندانهای نامرتب نیز سختتر بوده و میتواند باعث سردرد، درد شانه و گردن و حتی مشکلات مربوط به مفصل فک (TMJ) شود.
درمان ارتودنسی چگونه انجام میشود؟
درمان ارتودنسی با استفاده از تجهیزات مخصوص انجام شده و در طی آن دندانها حرکت داده شده، عضلات بازپروری شده و حتی رشد استخوان فک تحت تأثیر قرار میگیرد.
تجهیزات مورد استفاده
تجهیزات ارتودنسی ممکن است در دو نوع ثابت یا متحرک باشند.
تجهیزات ثابت
این تجهیزات بیشترین استفاده را در ارتودنسی داشته و زمانی به کار میروند که برای درمان به دقت بالایی نیاز داشته باشیم.
فرد میتواند با وجود این تجهیزات به طور عادی غذا بخورد ولی لازم است تا از برخی خوراکیها مثل نوشیدنیهای گازدار، آبنبات، آدامس و غذاهای چسبنده دوری کند.
افرادی که در ورزشهای تماسی شرکت میکنند لازم است متخصص ارتودنسی خود را مطلع کنند چراکه به محافظ مخصوص لثه نیاز خواهند داشت.
در ادامه به برخی از تجهیزات ثابت ارتودنسی اشاره خواهیم کرد:
بریس
این وسیله شامل براکت، سیم و کش های لاستیکی است. کش ها به دور دندان محکم شده و به عنوان یک لنگر برای این وسیله عمل میکنند در حالی که براکت به جلوی دندان متصل میشود.
سیم ارتودنسی نیز به صورت یک قوس در جلوی براکت ها قرار گرفته و با کمک کش های لاستیکی به براکت ها متصل میشود. با سفت کردن سیم، فشار لازم به دندانها وارد شده و به تدریج دندانها به موقعیت ایده آل میرسند.
این روش نیازمند مراجعات ماهیانه برای تنظیم و سفت کردن بریس بوده و درمان با آن بین چند ماه تا چند سال طول میکشد.
بریس ها در انواع شفاف و رنگی وجود دارند.
اسپیسر ثابت
اگر کودک شما یک دندان خود را از دست بدهد میتوان با استفاده از اسپیسر تا زمان رشد دندان دائمی از حرکت دندانهای کناری به داخل فضای خالی جلوگیری کرد. این وسیله نیز دارای کش لاستیکی و سیم فلزی است.
اسپیسر متحرک
این وسیله جایگزینی برای اسپیسر ثابت خواهد بود.
تجهیزات تخصصی ثابت
میتوان با استفاده از این وسایل از حرکت زبان و یا مکیدن انگشتان جلوگیری کرد. استفاده از این وسایل ناراحت کننده بوده و تنها در صورت لزوم مورد استفاده قرار میگیرند.
تجهیزات ارتودنسی متحرک
میتوان از این وسایل برای درمان مشکلات خفیف مثل مکیدن انگشتان و یا کج بودن خفیف دندانها استفاده کرد.
این وسایل باید تنها در زمان تمیز کردن، غذا خوردن و یا استفاده از نخ دندان از دهان خارج شوند. ممکن است متخصص ارتودنسی از شما بخواهد تا در زمان فعالیتهای خاص مثل نواختن سازهای بادی و یا دوچرخه سواری نیز این وسیله را از دهان خود خارج کنید.
ازجمله تجهیزات متحرک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- الاینر: این تجهیزات به عنوان جایگزین بریس به کار میروند و عملاً نامرئی بوده و میتوان برای مسواک زدن یا غذا خوردن آنها را خارج کرد. الاینر به مدت 2 تا 3 هفته استفاده شده و سپس تعویض میشود.
- هدگیر: این وسیله به دور سر بسته شده و رشد فک فوقانی را کند میکند. همچنین این وسیله دندانهای پشتی را در محل خود نگه داشته و دندانهای جلویی را به سمت عقب حرکت میدهد.
- بامپر: این وسیله به منظور کاهش فشار لب و لپ بر روی دندان به کار میرود.
- پالاتال اکسپندر: این وسیله با هدف باز کردن قوس فک فوقانی به کار میرود. این وسیله دارای یک صفحهی پلاستیکی به همراه پیچ بوده که بر روی کام یا سقف دهان نصب میشود. پیچهای این وسیله بر روی مفاصل فشار وارد کرده و آنها را از یکدیگر باز میکنند. بدین ترتیب اندازهی کام افزایش پیدا میکند.
- ریتینر: این وسیله پس از تکمیل درمان و به منظور جلوگیری از حرکت دندانها به موقعیت قبلی مورد استفاده قرار میگیرد. میتوان از آن برای جلوگیری از مکیدن انگشتان در کودکان نیز استفاده کرد.
ریتینر های متحرک دو نوع دارند:
- ریتینر هاولی از فلز و آکریلیک ساخته شده و بخش آکریلیک آن بر روی سقف دهان و سیم فلزی آن در پشت دندانها قرار میگیرد.
- نوع دیگری از ریتینر نیز از جنس پلاستیک شفاف ساخته شده و ظاهری شبیه به بریس نامرئی خواهد داشت.
ریتینرهای دائمی نیز به پشت دندانها چسبانده شده و معمولاً برای دندانهای جلویی توصیه میشوند؛ چراکه خطر زیادی برای حرکت دندانها به موقعیت قبلی وجود خواهد داشت.
در برخی از موارد توصیه میشود که به صورت ترکیبی از ریتینر دائمی بر روی دندانهای جلویی و از ریتینر شفاف بر روی کل دندانها استفاده کنید.
اسپلینت و تجهیزات تغییر حالت دهندهی فک
این تجهیزات بر روی فک فوقانی یا تحتانی مورد استفاده قرار گرفته و به بسته شدن صحیح آن کمک میکنند. اسپلینت ها به وفور برای درمان مشکلات مفصل فک (TMJ) به کار میروند. مشکلات این مفصل میتوانند باعث نقص عملکرد عضلات فک و مشکلات حرکتی فک شوند.
از هر وسیلهای که استفاده میکنید مهم است که دستورات دندانپزشک خود را به دقت رعایت کرده و به خوبی بهداشت دندانهای خود را حفظ کنید تا نتیجهی مناسبی از درمان برای شما حاصل شود.
چگونه میتوان فهمید که به درمان ارتودنسی نیاز دارم؟
مشکلات زیر در دندانها نیازمند درمان ارتودنسی خواهند بود:
- اووربایت: در این مورد دندانهای فوقانی جلوتر از دندانهای تحتانی قرار میگیرند.
- آندربایت: در این مورد دندانهای تحتانی بیش از حد جلو قرار میگیرند.
- کراس بایت: به قرار گرفتن دندانهای فوقانی در پشت دندانهای تحتانی به هنگام بستن دهان کراس بایت گفته میشود.
- اپن بایت: برخی از افراد به هنگام بستن دهان نمیتوانند دندانهای خود را به طور کامل بر روی یکدیگر قرار دهند و فاصلهای در بین دندانها باقی میماند که به آن اپن بایت می گویند.
- نامتقارن بودن خط وسط: در این عارضه خط وسط فک فوقانی و تحتانی بر روی یکدیگر قرار نمیگیرند.
- فاصله دار بودن دندانها: در این عارضه به نظر میرسد که دندانها نمیتوانند فضای دهان را به طور کامل پر کنند و همیشه فضای خالی در بین آنها وجود دارد.
- تجمع دندانها: در این عارضه به نظر میرسد که فک شما گنجایش کافی برای دندانهای شما را ندارد.
با این حال تنها متخصص ارتودنسی میتواند به طور دقیق روش مناسب برای شما را تشخیص دهد. دندانپزشک با استفاده از تستهای تشخیصی مثل قالب گیری از دندانها و عکس برداری با اشعهی ایکس میتواند یک برنامهی درمانی مناسب برای شما طراحی کند.
می دانیم که موارد زیادی به هنگام تصمیم گیری در مورد ارتودنسی باید در نظر گرفته شوند. حال که در مورد ارتودنسی، اهمیت آن و روشهای انجام آن می دانید بهتر میتوانید در این مورد تصمیم گیری کنید.
سؤالات متداول
چرا باید ارتودنسی انجام دهم؟
بسیاری از افراد دارای دندانهای نامرتب هستند. ارتودنسی دندانهای شما را صاف کرده و موقعیت آنها را بهتر میکند. این کار ظاهر آنها را بهبود بخشیده و عملکرد آنها را نیز تقویت میکند. با انجام ارتودنسی تمیز کردن دندانها نیز آسانتر خواهد شد.
دندانهای فوقانی برخی از افراد به سمت جلو کج شده و ظاهری ناخوشایند دارند. احتمال آسیب دیدن این دندانهای بیرون زده بیشتر بوده و ارتودنسی میتواند این مشکل را اصلاح کند. نحوهی قرار گرفتن فک بالا و پایین بر روی یکدیگر نیز ممکن است به اصلاح نیاز داشته باشد. ارتودنسی میتواند همهی این مشکلات را برطرف کند.
زمانی که دندانها به درستی بر روی یکدیگر قرار نمیگیرند عضلات فک تحت فشار قرار گرفته و مفصل فک آسیب میبیند. در این موارد ممکن است فرد به سردرد دچار شود. ارتودنسی میتواند این مشکل را اصلاح کرده و فشار را کاهش دهد.
درمان ارتودنسی در چه سنی باید انجام شود؟
بهترین زمان برای ارتودنسی معمولاً دوران کودکی است، ولی بزرگسالان نیز میتوانند از این روش استفاده کنند. سن و سال در انجام ارتودنسی اهمیت کمتری نسبت به تعداد دندانها خواهد داشت. ممکن است در کودکان لازم باشد تا زمان رشد کامل دندانها صبر کنید.
چه کسی ارتودنسی را انجام میدهد؟
ممکن است دندانپزشک شما ارتودنسی دندان را انجام داده و یا شما را به متخصص ارتودنسی ارجاع دهد.
ارتودنسی چه مراحلی خواهد داشت؟
مهمترین مرحلهی ارتودنسی معاینهی کامل دندانهاست. در این مرحله دندانپزشک دندانهای شما را بررسی کرده، با اشعهی ایکس از آنها عکس گرفته و قالبهایی را از دندانهای شما تهیه میکند.
سپس روشهای درمانی مورد بحث قرار میگیرند. زمانی که اطمینان کافی برای درمان را کسب کردید میتوانید درمان را شروع کنید.
آیا لازم است برای باز کردن فضای دهان دندانهای خود را بکشم؟
ممکن است فضای کافی برای همهی دندانهای شما در دهان وجود نداشته باشد. در این صورت ممکن است لازم باشد تا چند دندان را بکشید. دندانپزشک شما در این مورد با شما گفتگو خواهد کرد. بعضاً ممکن است از روشهای دیگر نیز برای باز کردن فضا استفاده شود.
درمان چگونه انجام میشود؟
ارتودنسی با روشهای مختلفی قابل انجام بوده که اکثر افراد به آنها بریس می گویند.
هدگیر چیست؟
علاوه بر بریس برخی از افراد نیاز به استفاده از هدگیر خواهند داشت. معمولاً این وسیله به هنگام شب مورد استفاده قرار میگیرد. در صورت عدم استفاده از این وسیله ممکن است در پایان درمان دندانهای جلوی شما بیرون زده باشند.
بریس نامرئی چیست؟
بریس نامرئی نوعی الاینر از جنس پلاستیک شفاف و محکم بوده که برای صاف کردن دندانها به کار میرود. برای هر بیمار چندین الاینر با تفاوت جزئی ساخته شده که هر یک به مدت 2 هفته استفاده خواهند شد. این وسیله از جنس پلاستیک شفاف ساخته شده و تقریباً نامرئی است و کسی متوجه ارتودنسی شما نخواهد شد.
این الاینر ها باید روزانه به مدت 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرند. میتوانید به هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و استفاده از نخ دندان این وسیله را به راحتی از دهان خود خارج کنید. قبل از انجام این درمان باید همهی دندانهای دائمی شما رشد کرده باشند.
کش لاستیکی ارتودنسی چیست؟
بعضاً کش های لاستیکی ظریفی در بریس های ثابت به کار میروند که به حرکت دادن دندان کمک خواهند کرد.
ارتودنسی چقدر زمان خواهد برد؟
طول درمان به شدت عارضه بستگی داشته و ممکن است بین چند ماه تا 2.5 سال طول بکشد. اکثر افراد ظرف مدت 1 تا 2 سال درمان میشوند.
زمانی که دندانها در موقعیت مناسب قرار گرفتند چه اتفاقی می افتد؟
زمانی که درمان کامل شد، لازم است دندانها تا مدتی در موقعیت مناسب نگه داشته شوند. در این دوره از وسیلهای به نام ریتینر برای نگه داشتن دندانها استفاده خواهد شد.
ریتینر ها دندانهای صاف شده را در محل جدید نگه میدارند تا بافت لثه و استخوان اطراف آنها شکل جدیدی به خود بگیرند. ریتینرها ممکن است ثابت یا متحرک باشند که به مشکل اصلی بیمار بستگی خواهد داشت.
آیا ارتودنسی دردناک است؟
همهی تجهیزات ارتودنسی ممکن است در ابتدا احساسی عجیب در شما ایجاد کنند. اگر این مشکل رفع نشد متخصص ارتودنسی میتواند با ایجاد تغییراتی به شما کمک کند. معمولاً پس از نصب ارتودنسی در دندانهای خود احساس ناراحتی خواهید داشت که به تدریج برطرف میشود.
ارتودنسی به چند مراجعه به دندانپزشک نیاز دارد؟
بریس های ارتودنسی معمولاً هر 4 تا 6 هفته نیاز به تنظیم دارند. دندانپزشک شما زمان مراجعات بعدی را به شما خواهد گفت.
میزان موفقیت ارتودنسی چقدر است؟
میزان موفقیت این روش به مهارت دندانپزشک و انگیزه و تعهد بیمار (یا والدین او) بستگی خواهد داشت. مهم است که دستورات دندانپزشک را به دقت دنبال کرده و در زمان مناسب برای مراجعات بعدی اقدام کنید.
آیا ارتودنسی میتواند به دندان آسیب بزند؟
در صورت عدم مراقبت صحیح از دندانها در طول درمان ممکن است دندانهای شما آسیب ببینند. بریس ها باعث این آسیب نشده بلکه تمیز نشدن دندانها باعث پوسیدگی آنها خواهند شد. براکت ها، سیمها و بریس ها میتوانند ذرات غذا را به دام انداخته و باعث ایجاد پلاکهای بیشتر شوند. بنابراین در زمان درمان لازم است دندانهای خود را با دقت بیشتری تمیز کنید.
آیا اثر ارتودنسی دائمی است؟
حتی پس از پایان استفاده از ریتینر، حرکات خفیف بعضی دندانها در طول عمر طبیعی است. بنابراین تضمینی برای دائمی بودن اثر ارتودنسی وجود نخواهد داشت. با این حال ایجاد تغییرات شدید که نیازمند درمان مجدد باشد نادر است.
چگونه برای درمان ارتودنسی اقدام کنم؟
اولین قدم مراجعه به دندانپزشک خود و مشورت با او خواهد بود. دندانپزشک شما بررسیهای لازم را انجام داده و شما را راهنمایی خواهد کرد.
چگونه از بریس و دندانهای خود مراقبت کنم؟
مهم است که دندانهای شما در طول دورهی درمان به طور منظم بررسی شوند. ممکن است لازم باشد تا مراقبتهای ویژهای را از دندانهای خود انجام دهید:
- دندانهای خود را هر روز به دقت تمیز کنید. بریس ها تجهیزات ظریفی بوده و باید به هنگام تمیز کردن مراقب آنها باشید. دندانپزشک شما تکنیکهای لازم برای تمیز کردن دندانها و بریس را به شما آموزش خواهد داد.
- مصرف غذاها و نوشیدنیهای قندی را کاهش دهید و از نوشیدنیهای گازدار دوری کنید. غذاهای سفت و چسبنده نیز میتوانند باعث آسیب به بریس شما شوند.
- دندانهای خود را قبل از خواب و حداقل یک نوبت دیگر در روز مسواک بزنید. در صورت نیاز از دهانشویه استفاده کنید. ممکن است دندانپزشک شما خمیردندان قویتری را به شما توصیه کرده و یا استفاده از ژل یا دهانشویه ی فلوراید را برای شما تجویز کند.
