آفت دهان، به زخم های کوچکی گفته می‌شود که روی لثه ها و داخل دهان ایجاد می‌شوند. برخلاف تبخال، آفت دهانی هیچگاه روی لب ها ایجاد نشده و نیز مسری نمی‌باشد. این عارضه با درد همراه است و نیز غذا خوردن و صحبت کردن فرد را با اختلال مواجه می‌کند. اکثر آفت های دهانی نیز، به خودی خود بعد از گذشت 1 الی 2 هفته بهبود می‌یابند.
در اینجا، شما با علائم، علل، روش های درمانی و راهکار های پیشگیری از آفت دهان، آشنا خواهید شد. دقت کنید اگر آفت دهانی شما به طور غیرطبیعی بزرگ و دردناک شد، حتماً و فوراً با پزشک یا دندانپزشک خود تماس بگیرید و مسئله را اطلاع دهید. همچنین به یاد داشته باشید که هرگاه قصد بر درمان آفت دهانی به کمک پزشک یا دندانپزشک داشتید، به یک متخصص ماهر و باتجربه مراجعه کرده تا خطرات و عوارض احتمالی ناشی از بیماریتان به حداقل برسد.
علائم آفت دهان
ظاهر اکثر آفت های دهان، دایره ای شکل با مرکزی سفید یا زرد رنگ بوده که اطراف این دایره، قرمز می‌باشد. محل تشکیل این آفت ها داخل دهان، روی و یا زیر زبان، داخل لپ ها یا لب ها، روی لثه ها و یا روی سقف دهان، می‌باشد. قبل از آنکه این آفت ها داخل دهان شما ظاهر شوند، به مدت 1 تا 2 روز احساس سوزش در ناحیه ای از دهان که قرار است آفت بزند، خواهید داشت. انواع آفت دهان شامل، خفیف، شدید و هرپتی فرم می‌باشند.
آفت دهانی خفیف
شایع ترین انواع آفت دهانی است، که علائم زیر را دارد:
- معمولاً کوچکند.
- دایره ای شکل با محیطی قرمز رنگ می‌باشند.
- بدون آنکه اثری از زخمشان باقی بماند، بعد از گذشت 1 تا 2 هفته بهبود می‌یابند.
آفت دهانی شدید
این نوع آفت دهان، شیوع کمتری داشته و شامل علائم زیر می‌باشد:
- در مقایسه با آفت دهانی خفیف، بزرگتر و زخمشان عمیق تر می‌باشد.
- دایره ای شکل بوده ولی مرز و محیط مشخصی معمولاً ندارند.
- ممکن است با درد شدیدی همراه باشند.
- ممکن است مدت زمان بهبودی شان تا 6 هفته به طول انجامد و حتی جای زخم بسیار بدی از خود باقی بگذارند.
آفت دهانی هرپتی فرم
بروز این نوع از آفت های دهانی، خیلی شایع نبوده و سرمنشأ ویروسی نیز ندارند. علائم این دسته از آفت های دهانی شامل موارد زیر می‌باشند:
- ابعاد کوچکی دارند.
- در دسته های 10 تا 100 تایی ایجاد شده و نهایتاً به یک آفت دهانی بسیار بزرگ تبدیل می‌شوند.
- مرز زخمی که ایجاد می‌کنند، معمولاً مشخص نیست.
- طی 1 تا 2 هفته، بدون جاگذاری ردی از خود، بهبود می‌یابند.
علل آفت دهان
دلیل قطعی بروز آفت دهانی، هنوز نامشخص مانده ولی دلایل احتمالی بروز این عارضه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آسیب جزئی وارده به دهان که ناشی از موارد روبرو می‌باشد: پروسه ترمیم دندان در دندانپزشکی، مسواک زدن بیش از حد و نادرست، بروز یک حادثه به هنگام ورزش یا گاز گرفتن ناگهانی لپ از داخل دهان.
- خمیر دندان ها و دهانشویه های حاوی سدیم لوریل سولفات.
- آلرژی به یک سری مواد غذایی چون، شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، پنیر، غذاهای تند یا اسیدی.
- رژیم غذایی فاقد ویتامین های B12، روی، اسید فولیک (آهن).
- آلرژی به یک سری از باکتری های دهانی.
- هلیکوباکتر، همان باکتری که باعث زخم معده می‌شود.
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی.
- استرس.
همچنین آفت دهانی، ممکن است به علت شرایط و بیماری های خاصی چون موارد زیر ایجاد شود:
- بیماری سلیاک: یک نوع بیماری رودَوی بسیار جدی که در اثر حساسیت به گلوتن(پروتئینی که در اکثر غلات موجود است) ایجاد می‌شود.
- بیماری های التهابی روده: بیماری کرون و کولیت
- بیماری بهجت: یک نوع بیماری بسیار نادر که باعث ایجاد التهاب در سرتاسر بدن از جمله دهان می‌شود.
- نقص سیستم ایمنی بدن: سیستم ایمنی بدن به جای حمله به ویروس ها و باکتری ها، به سلول های سالم دهان فرد حمله می‌کنند.
- HIV یا همان ایدز: باعث سرکوب شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود.
خطرات آفت دهان
هرکسی ممکن است تجربه آفت دهانی را داشته باشد. ولی بروز آفت دهانی بیشتر در نوجوانان و بزرگسالان شیوع داشته و در میان این جمعیت، در بین زنان از همه شایع تر است. اغلب کسانی که آفت دهان را به دفعات در زندگی خود تجربه می‌کنند، زمینه ژنتیکی دارند. که خود این امر ممکن است به دلیل وراثت یا وجود یک عامل مشترک در محیط مانند برخی مواد غذایی یا حساسیت زا، باشد.
تشخیص آفت دهان
برای تشخیص آفت دهانی، نیازی به انجام آزمایش نیست. پزشک یا دندانپزشک به راحتی می‌تواند وجود این آفت ها را با یک معاینه ساده تأیید کند. البته در بعضی مواقع، به خصوص زمانیکه آفت دهان شما بهبود نمی‌یابد و مداوم است، ممکن است نیاز باشد تا آزمایشاتی روی شما انجام شود.
درمان آفت دهان
معمولاً برای آفت های خفیفی که خود به خود طی 1 الی 2 هفته بهبود می‌یابند، نیازی به درمان دارویی وجود ندارد. ولی آفت های دهانی مزمن، اغلب باید درمان پزشکی شوند.
دهانشویه
اگر دهان شما چندین آفت دهانی زده است، دندانپزشک ممکن است برایتان دهانشویه ای حاوی استروئید دگزامتازون و یا لیدوکائین، به منظور کاهش درد و التهاب تجویز کند.
کرم ها و پماد های موضعی
استفاده از کرم ها و پمادهای موضعی ممکن است به تسکین درد و سرعت بخشیدن روند درمان آفت های دهانی، کمک بسزایی کند.
مواد به کار رفته در این محصولات موضعی شامل موارد زیر است:
- بنزوکائین
- فلوسینونید
- هیدروژن پراکسید
بسیاری دیگر از محصولات درمانی آفت های دهانی در بازار وجود داشته که هیچ یک از مواد بالا را در خود ندارند. بنابراین درباره اینکه کدامیک از انواع محصولات موضعی برای درمان آفت دهانی شما مناسب تر است، با دندانپزشک یا پزشک خود مشورت کنید.
داروهای خوراکی
زمانیکه آفت های دهانی شدید بوده و یا به درمان های موضعی پاسخدهی مناسب را ندارند، ممکن است برای بیمار یک سری داروهای خوراکی تجویز شود. از جمله:
- داروهایی که به صورت غیرمستقیم آفت دهانی را درمان می‌کنند. مانند: داروی “سوکرالفات ” که برای درمان نقرس استفاده می‌شود.
- داروهای استروئیدی: برای زمانی کاربرد دارند که آفت های دهان فرد، به درمان های دیگر پاسخدهی کافی را نداشته باشد.
توجه: به دلیل عوارض جانبی جدی این نوع داروها، استفاده از آن ها معمولاً آخرین راه حل درمانی می‌باشد.
سوزاندن زخم های ناشی از آفت دهان
کوتر کردن یا سوزاندن زخم ناشی از آفت دهان، عملی است که در آن از یک ابزار یا ماده شیمیایی برای سوزاندن، تراشیدن و یا تخریب بافت استفاده می‌کنند.
- “دباکترول”، یک محلول موضعی است که از آن برای درمان آفت های دهانی و مشکلات لثه استفاده می‌شود. این دارو از طریق سوزاندن آفت های دهانی، زمانی بهبودی را تا حدود 1 هفته کاهش می‌دهد.
- “نیترات نقره”، یکی دیگر از گزینه ها برای سوزاندن زخم های حاصل از آفت دهانی بوده که ممکن است به روند تسکین درد آفت دهانی، کمک کند.
مکمل های غذایی
بنابر تجویز پزشک، اگر بدن شما با کمبود مواد معدنی چون آهن، ویتامین B6، ویتامین B12 یا روی مواجه باشد، باید از مکمل های این مواد معدنی استفاده کنید.
مشکلات سلامتی
اگر آفت دهانی شما، ناشی از بیماری های نهفته ای در شما باشد، بنابر تشخیص پزشک، این بیماری ها باید درمان شده تا دیگر دچار آفت دهان نشوید.
درمان های خانگی
برای کمک به تسریع درمان و نیز تسکین درد ناشی از آفت دهانی، تا جای ممکن موارد زیر را انجام دهید:
- دهان خود را بشویید: از محلول آب و نمک یا جوش شیرین برای شستشوی دهان خود استفاده کنید. (1 قاشق چایخوری جوش شیرین + 2/1 لیوان آب گرم)
- مقدار کمی از شیر منیزیم را چند بار در روز روی آفت دهانی خود بمالید.
- از خوردن غذاهای اسیدی یا تند که می‌توانند باعث تحریک و درد بیشتر شوند، خودداری کنید.
- روی آفت دهانی را کمپرس یخ بگذارید.
- برای مسواک زدن دندان هایتان، از یک برس نرم و خمیردندانی که کف نکند، استفاده کنید. حواستان باشد دندان هایتان را به آرامی مسواک کنید.
راه‌های پیشگیری از آفت دهان
باید بدانید که آفت های دهانی اغلب بعد از درمان دوباره عود می‌کنند؛ ولی می‌توانید با رعایت موارد زیر، از عود کردن آن ها تا حدی جلوگیری کنید:
- سعی کنید از خوردن مواد غذایی که تحریک کننده دهان هستند اجتناب کنید. این مواد غذایی شامل، آجیل ها، چیپس، چوب شور، ادویه های تند و شور، غذاهای شور، میوه های اسیدی مانند آناناس، گریپ فروت و پرتقال می‌باشند. همچنین از خوردن مواد غذایی که به آن ها آلرژی دارید نیز خودداری کنید.
- برای تامین ویتامین های مورد نیاز بدنتان، میوه، سبزیجات و غلات کامل را به صورت روزانه مصرف کنید.
- بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید. بعد از هر وعده غذایی مسواک زده و نخ دندان بکشید. اینکار باعث می‌شود تا دهان شما از هرگونه آلودگی که منجر به ایجاد آفت دهانی می‌شود، پاکسازی شود. همچنین از خمیردندان ها و دهانشویه هایی که حاوی سدیم لوریل سولفات هستند، استفاده نکنید.
- اگر دندان هایتان ارتودنسی دارند، از دندانپزشک خود بخواهید تا محافظ هایی را برای پوشاندن لبه‌های تیز سیم ارتودنسی، برای شما تجویز کنند. چرا که قسمت های تیز این سیم ها، در اثر تماس با دهان، باعث تحریک آن شده و ممکن است منجر به ایجاد آفت دهانی شود.
- اگر احساس می‌کنید هربار که استرس می‌گیرید، دهان شما آفت می‌زند، سعی کنید از این به بعد، استرس خود را کنترل کنید.
چه زمانی به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنیم؟
اگر هریک از موارد زیر را در خود مشاهده می‌کنید، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید:
- آفت های غیرعادی بزرگ.
- بروز آفت های دهانی جدید، درحالیکه آفت های قدیمی تر هنوز بهبود نیافته اند. و یا شیوع مکرر این آفت ها.
- آفت هایی که 2 هفته از بروز آن ها گذشته ولی همچنان بهبود نیافته اند.
- آفت هایی که بسیار نزدیک لب ها ظاهر می‌شوند.
- درد های شدید.
- وجود سختی بیش از اندازه در خوردن و آشامیدن.
- تب بالا به همراه آفت دهان.
کارهایی که قبل از مراجعه به مطب بهتر است انجام دهید
جمع آوری اطلاعات
قبل از مراجعه به پزشک یا دندانپزشک، فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- برای اولین بار چه زمانی متوجه بروز علائم در خود شدید و حدس می‌زنید این علائم در طی زمان، چه تغییراتی کنند.
- اسامی تمام داروهایی که مصرف می‌کنید به همراه دوز آن ها.
- هرگونه شرایط پزشکی که دارید.
- اطلاعات شخصی تر مانند عوامل استرس زا در زندگیتان یا تغییراتی که اخیراً در زندگیتان رخ داده است.
سؤالاتی که می‌توانید بپرسید:
- آیا من آفت دهان دارم؟
- اگر آفت دهانی دارم، علل بروز آن چه می‌تواند باشد؟ اگر آفت دهانی ندارم، پس ضایعات ایجاد شده در دهان من چه هستند و سرمنشأ آن ها چیست؟
- آیا باید آزمایش بدهم؟
- در صورت وجود آفت دهان، روش درمان آن چیست؟
- چه درمان های خانگی می‌توانم برای بهبود آفت دهانی ام انجام دهم؟
- آیا روشی وجود دارد تا زودتر بهبود یابم؟
- چه روش های پیشگیرانه ای برای آفت دهان وجود دارد؟
- به نظرتان علائم من کی بهبود می‌یابد؟
سؤالاتی که پزشک یا دندانپزشک از شما خواهد پرسید:
- علائم شما چیست؟
- شدت دردتان چقدر است؟
- اولین بار چه زمانی بروز این علائم را در خود دیدید؟
- آیا در گذشته نیز تجربه آفت دهان داشته اید؟ اگر بله، به نظرتان چه عواملی آن را تحریک می‌کند؟
- آیا در گذشته، برای آفت دهانتان از درمان خاصی استفاده کرده بودید؟ اگر بله، چه درمانی؟
- آیا اخیراً ترمیم دندان یا کارهای مشابه دندانپزشکی انجام داده اید؟
- آیا اخیراً استرس زیادی را متحمل شده اید؟
- رژیم غذایی شما چگونه است؟
- آیا بیماری دیگری نیز دارید؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟ چه مکمل ها چه غیرمکمل ها.
- آیا سابقه خانوادگی آفت دهان دارید؟
سؤالات متداول
سریع ترین راه درمان آفت دهان چیست؟
استفاده از محلول 3 درصد هیدروژن پراکسید و ترکیب آن با مقدار مساوی آب. یک تکه پنبه را به این محلول رقیق شده آغشته کرده و روی محل آفت دهانتان قرار دهید. اگر از حالت پودری این ترکیب استفاده کنید، آفت دهانی شما در عرض 24 ساعت از بین می‌رود.
مدت زمان بهبودی کامل آفت دهان چقدر است؟
آفت های دهانی برای چند روز اول، ممکن است دردناک باشند ولی خوشبختانه، به مرور زمان درد آن ها کاهش می‌یابد. انواع کوچک آفت ها یا هرپیت‌فرم ها، حدود 2 هفته زمان برای بهبودی لازم دارند. این در حالیست که آفت های بزرگتر، به چندین هفته یا حتی چندین ماه زمان برای بهبودی نیاز دارند.
آیا آفت دهان، ویروسی است؟
برخلاف تصور عموم، آفت‌ها سرمنشأ ویروسی نداشته و این ویژگی آن ها کاملاً برخلاف تبخال هایی می‌باشد که توسط ویروس تبخال ایجاد می‌شوند.
آیا استرس می‌تواند باعث ایجاد آفت دهان شود؟
بله. ترکیبی از استرس و خستگی های طولانی مدت، می‌تواند منجر به بروز آفت های دهانی در شما شود.
قسمت سفید رنگ آفت دهان، چیست؟
این قسمت های سفید رنگ، حاوی مخلوطی از گلبول های سفید و باکتری ها و نیز برخی مایعات دیگر بوده که ظاهری شبیه به کیست های سفید مایل به زرد با حاشیه قرمز دارند.
آیا آفت دهان مسری است؟
آفت ها مسری نیستند و از راه بزاق نیز منتقل نمی‌شوند.
آیا استفاده از مسواکی که تمیز نمی‌باشد، باعث ایجاد آفت دهانی می‌شود؟
آفت های دهانی، ممکن است در اثر استرس یا آسیب به نواحی مختلف دهان ایجاد شوند. مسواک زدن بیش از حد، استفاده از مسواک آلوده و کهنه، استفاده از دهانشویه های نامناسب، ارتودنسی و غیره، همگی می‌توانند باعث ایجاد آفت شوند.
آیا استفاده از دهانشویه، کمکی به درمان آفت دهانی می‌کند؟
استفاده منظم از دهانشویه های “لیسترین”، “هیدروژن پراکساید” و “پریوگارد”، ممکن است دردهای ناشی از آفت دهان را کاهش دهد. با این حال استفاده از این شوینده ها، تضمینی بر عود نکردن مجدد آفت دهانی نمی‌باشند.
مصرف چه غذاهایی در درمان آفت دهان مؤثرند؟
از غذاهای نرم که به راحتی بلعیده می‌شوند مانند سوپ، بیشتر استفاده کنید. می‌توانید غذای خود را قبل از آنکه در دهان قرار دهید، به تکه های کوچکتر تقسیم کرده و یا آن ها را به حالت پوره دربیاورید سپس میل کنید. از قهوه، شکلات، غذاهای تند یا شور، مرکبات یا آب میوه ها، آجیل، دانه ها و گوجه فرنگی خودداری کنید. مایعات سرد مانند آب یا چای سرد بنوشید و از بستنی نیز استفاده کنید.
