تحلیل یا عقب رفتن لثه یکی از مشکلات دهان و دندان است که در نتیجه عقب رفتن لثه از روی دندان و نمایان شدن ریشه دندان بروز مییابد. عقب رفتن لثه یکی از مشکلات مهم دهان و دندان است، چون فضایی را بین دندانها و لثهها ایجاد میکند. در نتیجه دندان در نقاطی که لثه عقب رفته است در برابر باکتریهای مضر آسیبپذیر میشود. این باکتریها میتوانند باعث پوسیدگی دندان، عفونت یا در بعضی موارد از دست دادن دندان بشوند.
چون عقب رفتن لثه فرایندی بسیار آهسته و تدریجی است، بسیاری از بیماران تا زمانیکه فاصله بین دندانها را نبینند یا دچار حساسیت شدید دندانها نشوند، متوجه عقب رفتن لثه نمیشوند. اگر میخواهید اطلاعات بیشتری درباره دلایل عقب رفتن لثه و روشهای درمان این مشکل پیدا کنید، در ادامه با ما همراه باشید.
علائم و نشانه های عقب رفتن لثه
همانطور که تحلیل لثه به تدریج شدیدتر میشود، علائم زیر بروز مییابند:
بلند شدن دندان
افزایش آشکار طول دندان یکی از علائم عقب رفتن لثه است. وقتی لثهها به دلیل بیماری لثه (پریودنتال) عقب میروند، دندان بسیار بلندتر از حالت عادی به نظر میرسد.
نمایان شدن ریشههای دندان
نمایان شدن ریشههای دندان نیز یکی از علائم تحلیل لثه است که ناراحتی و حساسیت شدید را به دنبال دارد. مشخص شدن ریشههای دندان غالباً یکی از نشانههای بیماری لثه است و میتواند ناشی از مسواک زدن محکم و نامناسب با مسواک سخت نیز باشد.
لق شدن دندان
وقتی لثهها تحلیل میروند، دندان به دلیل وجود باکتریها و بیماری پریودنتال زیر لثههای دور دندان لق میشود. همانطور که تحلیل لثه شدیدتر میشود، پاکتهای لثه در پی از بین رفتن ساختار اتصالی عمیقتر میشوند.
همچنین ممکن است علائم زیر بروز یابد:
- متورم، سرخ یا بنفش رنگ شدن لثهها
- حساس به لمس شدن لثهها
- خونریزی لثهها
- بوی بد مزمن دهان
- حساس شدن دندانها
علت های عقب رفتن لثه
عقب رفتن لثه علتهای متعددی دارد که در این بخش آنها را توضیح میدهیم.
بیماری پریودنتال
بیماری پریودنتال، عفونت لثه است که علت ابتلا به آن باکتریهایی است که باعث تخریب بافت لثه و استخوان نگهدارندهی دندان میشوند. بیماری پریودنتال دلیل اصلی عقب رفتن لثه است. مرحله اولیه بیماری پریودنتال غالباً دردناک نیست و به همین دلیل بیماران غالباً متوجه علائم نمیشوند. اما اگر بیماری لثه درمان نشود، علائم اولیه پیشرفت میکند و بیماری پریودنتیت شروع میشود.
ژنتیک
برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به بیماری لثه هستند. پژوهشها حکایت از آن دارد که 20 تا 50 درصد جمعیت جهان مستعد ابتلا به بیماری لثه هستند، حتی اگر به خوبی از دندانهایشان مراقبت کنند.
محکم مسواک زدن
اگر دندانهایتان را به روش نادرست یا بسیار محکم مسواک بزنید، مینای دندانهایتان ساییده میشود و لثههایتان تحلیل میرود. برای اینکه دندانهایتان را با اعمال فشار مناسب مسواک بزنید، سعی کنید از مسواکهای برقی مانند مسواک برقی Oral-B iO استفاده کنید. فناوری حسگر فشار هوشمند به شما هشدار میدهد که چه زمانی مسواک را بیش از حد محکم فشار میدهید و به این ترتیب میتوانید از لثههایتان محافظت کنید.
کوتاهی در رعایت بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن و نخ کشیدن دندان به روش نامناسب و استفاده نکردن از دهانشویه آنتیباکتریال زمینه را برای تبدیل پلاک به جرم فراهم میکند. جرم ماده سختی است که روی دندانها و بین دندانها تشکیل میشود و فقط متخصص میتواند آن را با جرمگیری حرفهای از روی دندانها پاک کند.
میزان هورمونها
میزان استروژن در بدن بانوان در دورههای مختلفی از زندگیشان، مانند بلوغ، بارداری و یائسگی تغییر میکند. تغییرات هورمونی حساسیت و آسیبپذیری لثهها را در برابر مشکل تحلیل لثه افزایش میدهد.
کشیدن سیگار و استعمال دخانیات
احتمال تشکیل پلاکهای چسبناکی که باعث عقب رفتن لثه میشوند، در سیگاریها و دیگر استعمالکنندگان دخانیات بیشتر است.
دندان قروچه و روی هم ساییدن دندانها
دندان قروچه مشکلاتی فراوانی را برای دهان و دندان ایجاد میکند که یکی از آنها عقب رفتن لثه است. وقتی دندانهایتان را روی هم فشار میدهید، به ریشههای دندان و استخوانهای نگهدارنده دندان فشار وارد میشود. این فشار به دندانها و استخوانها آسیب میزند و باعث عقب رفتن لثه میشود.
دندانهای کج و نامرتب یا نامنظم بودن بایت
اگر دندانها بهطور یکنواخت روی هم قرار نگیرند، نیروی بسیار بیشتری به لثهها و استخوانهای اطراف وارد میشود و زمینه برای عقب رفتن لثه فراهم میشود.
پیرسینگ
وجود هر گونه جواهرآلات در دهان لثهها را تحریک میکند و باعث عقب رفتن لثه میشود. دندانپزشک طرح درمان مناسب را پس از شناسایی دلایل عقب رفتن لثه با هدف درمان و ترمیم لثهها پیشنهاد میدهد.
چه عواملی شما را در معرض خطر عقب رفتن لثه قرار میدهند؟
پلاک عامل اصلی دامنزننده به عقب رفتن لثه است، البته عاملهای دیگری نیز بر سلامت لثهها اثر میگذارند که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا رفتن سن: افراد 65 سال به بالا بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری لثه قرار دارند. بهعلاوه با اینکه هرچه سن بالاتر میرود، مراقبت از دندانها مهمتر میشود، عادت کردن به برنامه مناسب رعایت بهداشت از دوران جوانی شروع میشود.
- استرس: استرس علاوه بر این که موجب ابتلا به بیماریهایی مانند فشار خون بالا و سرطان میشود، یکی از عاملهای خطر بیماری لثه نیز به شمار میآید.
- مصرف دارو: بعضی داروهای تجویزی و بدون نسخه (OTC) مانند داروهای ضدبارداری خوراکی، داروهای ضدافسردگی و داروهای قلبی خاص برای سلامت دهان و دندانها مضراند. فهرست تمام داروهای مصرفیتان را در اختیار دندانپزشک بگذارید و اگر تغییری در پرونده پزشکیتان ایجاد شده است، حتماً موضوع را به دندانپزشک اطلاع بدهید.
- تغذیه نامناسب و چاقی: داشتن رژیم غذایی متعادل بنا به دلایل مختلف ضروری است. به بیان دقیقتر کمبود ویتامینهای اساسی و مواد مغذی دیگر به سیستم ایمنی بدن آسیب میزند و مقابله با عفونت را دشوارتر میکند. بیماری لثه به صورت عفونت شروع میشود، بنابراین تغذیه نامناسب وضعیت لثهها را وخیمتر میکند.
- دیگر بیماریهای سیستمی: بیماریهای خاص، مانند ناراحتیهای قلبی-عروقی، دیابت و روماتیسم، سیستم التهابی بدن را مختل میکند و در نتیجه وضعیت لثهها بدتر میشود.
مراجعه به دندانپزشک و تشخیص عقب رفتن لثه
اگر با علائم توضیح داده شده در بخش قبل مواجه شدید، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک عقب رفتن لثه را در معاینه معمول دندانپزشکی تشخیص میدهد. دندانپزشک میزان عقب رفتن لثه هر دندان را با وسیله مخصوصی به نام پروب پریودنتال اندازهگیری میکند. تحلیل استخوان در ناحیههای عقب رفتن استخوان شایع است. به همین دلیل دندانپزشک پاکتهای پریودنتال دور هر دندان را اندازهگیری میکند.
درمان های عقب رفتن لثه
اگر لثههایتان فقط اندکی عقب رفته باشند، یکی از درمانهای رایج، جرمگیری عمقی دندانها و لثههاست که با هدف جلوگیری از تحلیل بیشتر لثه انجام میشود. اگر لثهها عفونت کرده باشند، دندانپزشک آنتیبیوتیک برای متوقف کردن روند پیشرفت بیماری و جلوگیری از تشدید آن تجویز میکند.
تسطیح سطح ریشه
تسطیح سطح ریشه، متداولترین روش برای درمان مراحل اولیه عقب رفتن لثه است. تسطیح ریشه در واقع جرمگیری گستردهتر دندان است که بر زدودن پلاک و باکتریها از پاکتهای دور ریشههای دندان و بخشی از دندان انجام میشود که زیر خط لثه قرار دارد.
جراحی سوزنی لثه (pinhole surgical technique)
جراحی سوزنی لثه یکی از روشهای درمان عقب رفتن لثه است. این جراحی تکنیکی کمتهاجمی است که برای مدیریت عقب رفتن لثه بدون زدن بخیههای جراحی انجام میشود. متخصص برش کوچکی را روی لثهها، بالای ناحیه عقبرفته ایجاد میکند. سپس بافت لثه را پایینتر میکشد و آن را به گونهای محکم میکند تا ساختار نمایان دندان را بپوشاند. همچنین ممکن است متخصص لثه نوارهای کلاژن را برای ثابت نگه داشتن بافت لثه تغییر موقعیت داده شده، در محلهای خاصی قرار بدهد. استفاده از کلاژن فرایند التیام و بازسازی بافت لثه سالم و جدید را تسریع میکند.
جراحی گرافت لثه
دندانپزشک برای موارد شدیدتر عقب رفتگی لثه، احتمالاً در زمان پیشرفت کردن بیماری لثه، توصیه میکند که پیوند یا گرفت لثه برای ترمیم بافت آسیب دیده لثه و بازیابی سلامت دهان انجام شود. دندانپزشک بافت بیمار یا آسیبدیده لثه را طی یک عمل جراحی برمیدارد و تکههایی از بافت لثه سالم را برای ترمیم ناحیههای آسیبدیده به آن پیوند میزند.
باندینگ
دندانپزشک ماده رزینی را در درمان باندینگ روی دندان میزند. از رزین همرنگ دندان برای پر کردن دندان نیز استفاده میشود. سپس رزین با تاباندن نور لیزر سفت میشود و دندانپزشک رزین سفت شده را شکل میدهد.
ماده باندینگ برای درمان بیماری پریودنتال یا عقب رفتن لثه روی ریشه نمایان دندان زده میشود. پوشاندن ریشه دندان باعث میشود که دندان بلندتر و خط لثه طبیعیتر دیده شود. بهعلاوه ماده باندینگ از ریشه دندان در برابر پوسیدگی محافظت میکند.
روش های پیشگیری از عقب رفتن لثه
مرحله بعدی پس از مطلع شدن از دلایل و عاملهای خطر عقب رفتن لثه و نشانهها و علائم این مشکل آگاهی یافتن از روشهای پیشگیری از آن است. وقتی بحث پیشگیری از عقب رفتن لثه مطرح میشود، داشتن یک برنامه منظم برای رعایت بهداشت دهان و دندانها و سختکوشی در اجرای این برنامه ضروری است. اما متأسفانه بسیاری از مردم به لثههایشان بیتوجهی میکنند و فقط روی دندانهایشان متمرکز میشوند.
دو بار در روز مسواک زدن با خمیردندان مناسب
مسواک را با زاویه 45 درجه نسبت به دندانهایتان نگه دارید و بهجای اینکه مسواک را محکم جلو و عقب یا بالا و پایین بکشید، آن را در دایرههای کوچک حرکت بدهید. با ملایمت مسواک بزنید، چون اعمال فشار بیش از حد به دندانها و لثهها بیشتر از آنکه مفید باشد، مضر است. مسواک را برای تمیز کردن پشت دندانهای جلو به صورت عمودی بگیرید و مسواک را با چند ضربه کوتاه پشت هر دندان بکشید.
یک بار در روز نخ دندان کشیدن
کشیدن نخ دندان، ذرات غذای گیر کرده بین دندانها و لثهها را خارج میکند. اگر این ذرهها بین دندانها و لثهها باقی بمانند، جرم تشکیل میشود.
یک بار در روز شستشو با دهانشویه فلوراید دار
دهانشویه درمانی حاوی فلوراید را از داروخانه یا فروشگاه تهیه کنید؛ شستشو با دهانشویه از بیماری لثه و عقب رفتن آن جلوگیری میکند. بهعلاوه دهانشویه مناسب، میزان تشکیل جرم و پلاک را روی دندان کاهش میدهد و ذرات غذای گیرافتاده بین دندانها و دیگر نقاط دهان را خارج میکند.
هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید
مسواک زدن، کشیدن نخ دندان و شستشو با دهانشویه فلورایددار کمک میکند که لبخندتان را سالم و زیبا نگه دارید و از عقب رفتن لثه جلوگیری میکند. اما برای اینکه سالمترین دهان و دندانها را داشته باشید، باید برای جرمگیری حرفهای به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر هر شش ماه یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید، دندانپزشک دندانهایتان را معاینه میکند تا از سلامت دهان و دندانهایتان مطمئن شود.
ترک سیگار و دخانیات و انتخاب رژیم غذایی سالم
اگر سیگار یا سیگار الکترونیک میکشید، توتون میجوید یا به هر شکلی دخانیات مصرف میکنید، وقتش رسیده است که این محصولات مضر را ترک کنید. ثابت شده است که سیگار کشیدن سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند و فرد سیگاری را بیشتر مستعد ابتلا به بیماری لثه میکند. مصرف محصولات دخانی دیگر نیز خطر ابتلا به بیماری لثه را افزایش میدهد.
میوه و سبزیجات با فیبر بالا، چای سبز و سیاه و فرآوردههای لبنی مانند شیر، پنیر و ماست را در رژیم غذاییتان بگنجانید. همچنین آب فلورایددار بنوشید و گوشت طیور و غذاهای دریایی میل کنید تا فلوراید بیشتری مصرف کنید.
سخن پایانی
اگرچه عقب رفتن لثه مشکل بسیار شایعی است، خوشبختانه روشهای مؤثری برای پیشگیری از این مشکل وجود دارند. کاهش احتمال عقب رفتن لثه میتواند به سادگی ایجاد چند تغییر کوچک در عادتهای رعایت بهداشت دهان و دندان یا انجام اقدامات لازم برای برطرف کردن عاملهای دیگری مانند مصرف دخانیات باشد که سلامت و رفاه عمومیتان را به خطر میاندازد. با این حال حتی اگر تحلیل لثه شروع شده باشد، زود اقدام کردن برای درمان بهترین راه برای معکوس کردن اثرات تحلیل لثه و ترمیم ناحیههای آسیب دیده است.
اگر نگران عقب رفتن لثههایتان هستید یا با علائم اشاره شده در این مقاله مواجه شدهاید، در اولین فرصت از دندانپزشک وقت بگیرید و با ایشان مشورت کنید. دندانپزشک علت عقب رفتن لثه را تعیین میکند و مؤثرترین روش را برای درمان تحلیل لثه توصیه میکند.
پرسشهای پرتکرار
چرا درمان عقب رفتن لثه تا این حد مهم است؟
ریشههای دندان در اثر عقب رفتن لثه نمایان میشود. در نتیجه چون دندان بیشتر مستعد آسیبدیدگی و پوسیدگی میشود، سلامت دهان و دندانها به شدت در معرض خطر قرار میگیرد. درمان عقب رفتن لثه مهم است. باید با اعتماد به نفس و اطمینان لبخند بزنید، از درد و حساسیت دندان رنج نبرید و نگران زیبایی دندانهایتان نباشید.
عقب رفتن لثه چگونه بر مناسب بودن شرایط متقاضی کاشت ایمپلنت اثر میگذارد؟
ایمپلنت دندان مستقیماً در استخوان فک و بافت لثه قرار داده میشود و قرار است مانند ریشههای دندان طبیعی عمل کند. اگر بافت لثه کافی نباشد، خطر پس زدن ایمپلنت افزایش مییابد. عقب رفتن شدید لثه و یا تحلیل استخوان باعث میشود که بیمار متقاضی مناسبی برای کاشت ایمپلنت نباشد.
اگر لثههایم عقب رفته باشند، میتوانم جراحی کاشت ایمپلنت را انجام بدهم؟
اگر لثههایتان عقب رفتهاند، اما هنوز میخواهید جراحی ایمپلنت انجام بدهید، میتوانید جراحی تقویت بافت نرم انجام بدهید. التیام و ترمیم لثه چند ماه طول میکشد، این مدت به طول درمان ایمپلنت اضافه میشود. درهرحال اگر جراحی تقویت بافت نرم موفقیتآمیز باشد، خط لثه بازیابی میشود و ایمپلنت راهکاری برای بازیابی دندان از دست رفته خواهد شد.
چطور میتوانم لثههایم را سالمتر کنم؟
- از مسواک برقی استفاده کنید.
- دندانهایتان را به درستی، حداقل دو بار در روز مسواک بزنید.
- از مسواک دارای زبانشوی استفاده کنید.
- هر روز نخ دندان بکشید.
- لثههایتان را ماساژ بدهید.
- از دهانشویه و خمیردندان فلورایددار و مخصوص برای درمان تحلیل لثه استفاده کنید.
امکان عقب رفتن لثه پس از کاشت ایمپلنت وجود دارد؟
حتی اگر لثههایتان پس از کاشت ایمپلنت سالم باشند، همچنان خطر عقب رفتن لثه وجود دارد. اگر لثههایتان تحلیل بروند، ممکن است ایمپلنت پس بزند و خطرهای جدی برای سلامتیتان داشته باشد.
بنابراین بعد از کاشت ایمپلنت حتماً به طور منظم مسواک بزنید، نخ دندان بکشید و دستورات دندانپزشک را درباره رعایت بهداشت و مراقبت از ایمپلنت به دقت رعایت کنید. پیشگیری و رعایت اصول بهداشتی میتواند لبخندتان را سالهای سال سالم و زیبا نگه دارد.
درمانهای خانگی عقب رفتن لثه کداماند؟
پنج درمان خانگی برای عقب رفتن لثه وجود دارند که میتوانید آنها را به راحتی در خانه امتحان کنید:
- از دهانشویه آب نمک استفاده کنید.
- چای سبز بنوشید.
- استفاده از دهانشویه روغنی برای بیرون کشیدن سموم را امتحان کنید.
- دهان را با محلول پراکسید هیدروژن شستشو بدهید.
- در رعایت بهداشت دهان و دندان کوشا باشید.
لازم به ذکر است که هیچکدام از این روشها نباید خودسرانه و بدون صلاحدید دندانپزشک انجام شود.
ممکن است لثه عقبرفته دوباره سر جای خود برگردد؟
وقتی لثه عقب برود، نمیتواند دوباره رشد کند. با این حال به کمک روشهای درمانی میتوان بافت لثه را ترمیم و دوباره به دور دندان متصل کرد. اهتمام در رعایت بهداشت دهان و دندان و فراموش نکردن ویزیتهای دورهای دندانپزشکی از عقب رفتن لثه جلوگیری میکند یا فرایند تحلیل لثه را آهسته یا متوقف میکند.
