کیست دندان حفرهای کیسهای شکل و مملو از مایع است که دور دندان یا لثه قرار دارد. کیست لثه و دندان معمولاً در اثر عفونتی ایجاد میشود که پس از پوسیدگی دندان فوراً درمان نمیشود. اگرچه کیست لثه و دندان توده خوشخیمی است اما اگر فوراً درمان نشود، میتواند برای دندانها و سلامتی دهانتان خطرناک باشد. کیست دندان روی لثه غالباً بدون علامت است، بنابراین صرفاً زمانی تشخیص داده میشود که عکس رادیوگرافی از ردیف دندانها، بافتهای دور دندانها و استخوان فک گرفته شود. هر چه کیست دندان و لثه سریعتر درمان شود، آسیب کمتری به دندانها و سلامت دهان وارد میکند. انواع مختلف کیست لثه و دندان، علائم این کیستها و روشهای درمانشان را در این مقاله توضیح میدهیم.
انواع کیستهای دندان و لثه
کیستهای دندان و لثه بر اساس موقعیت ایجاد شدنشان طبقهبندی میشوند. در این بخش با انواع شایع کیستهای دندان و لثه آشنا میشوید.
کیست دانتیژور یا با منشأ دندانی
کیست دانتیژور از بافت دور تاج دندانی بیرون میزند که از سطح لثه بیرون نزده است. این نوع کیست نتیجه وجود دندان عقل نهفته است.
کیست پریاپیکال یا رادیکولار
کیست پریاپیکال نوعی کیست دندانی است که معمولاً در اثر عفونت پالپ یا مرگ عصب دندان در پایه دندان تشکیل میشود. کیست پریاپیکال ممکن است به آبسه تبدیل بشود.
کیست موکوسل یا مخاطی
کیست مخاطی معمولاً داخل بافت نرم دهان، سطح داخلی گونهها، لبها و زبان تشکیل میشود. کیست مخاطی عموماً به دلیل آسیبدیدگی یا تحریک بافتهای ناحیههای فوق ایجاد میشود. کیست مخاطی احتمالاً حالت رفت و برگشتی دارد و گاهی بزاق از آن ترشح میشود.
تومور کراتوسیستیک ادنتوژنیک (KCOT)
تومور کراتوسیستیک ادنتوژنیک نوعی کیست است که در استخوان فک پایین در نزدیکی دندان آسیاب سوم تشکیل میشود. این نوع کیست عموماً پس از جراحی عود میکند.
کیستهای دندان و لثه عموماً به آهستگی تشکیل میشوند و معمولاً علامتی ندارند. درهرحال امکان دارد که کیست لثه و دندان به تومورهای بدخیم یا سرطانی تبدیل بشود.
تفاوت آبسه و کیست
تمایز قائل شدن بین کیست دندان و آبسه بدون شک رایجترین دوراهی است که بیماران هنگام مواجه شدن با تورم دردناک داخل دهان بر سر آن قرار میگیرند.
بنابراین لازم است بدانید که عفونت تفاوت اصلی بین کیست دندان و آبسه است. اکثر کیستهای دندان و لثه عفونی نیستند، اما اگر عفونت کنند، به آبسه تبدیل میشوند. آبسه معمولاً داخل کیست دندان و لثه یا در نزدیکی آن ایجاد میشود.
علت اصلی ایجاد آبسه باکتریهای موجود در لثه است. باکتریها در اکثر موارد در اثر پوسیدگی دندان به محیط دهان راه پیدا میکنند. آبسه کوچک را میتوان با آنتیبیوتیک درمان کرد. اما آبسههای بزرگ باید توسط جراح دندانپزشک خارج شوند.
علائم کیستهای دندان و لثه
علائم کیست دندان و لثه عبارت است از:
- حساسیت یا درد دندانها
- فاصلهدار شدن یا جابهجا شدن دندانها
- لق شدن دندانها
- احساس ناراحتی هنگام فشار دادن ناحیه خاصی از لثه
- ورم کردن لثه
- بیحسی صورت: صورت در اثر فشاری که کیست به عصب وارد میکند، بیحس میشود.
اگر متوجه علائم فوق شدید یا احتمال دادید که کیست دندان و لثه داشته باشید، در اولین فرصت با دندانپزشک مشورت کنید.
علت بروز کیستهای دندان و لثه
کیستهای دندان و لثه معمولاً در نوک ریشه یک دندان مرده یا در حال مردن تشکیل میشوند. البته دلایل بسیاری برای ایجاد کیست دندان و لثه وجود دارند.
از علتهای تشکیل کیستهای دندان و لثه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- موقعیت نامناسب دندانهای دائمی
- کیست گاهی دور تاج و ریشههای دندان نهفته تشکیل میشود. دندان عقل نهفته نیز یکی از دلایل شایع ایجاد کیست است.
- عوارض درمان عصبکشی
- عوارض اختلال گورلین یا دیگر اختلالهای ارثی: بیماران مبتلا به سندرم سرطان سلولهای بازال شبهخال (نوئیدی) یا سندرم گورلین ـ گولتز فاقد ژن سرکوبکننده تومورها هستند. این سندرم موجب رشد کراتوسیستهای ادنتوژنیک متعدد در فکها و تکثیر سلولهای پایه سرطان پوست میشود. البته این اختلال ویژگیهای دیگری نیز دارد.
- رشد دندان عقل
- جهش در سلولهای دخیل در رشد عادی دندان
تشخیص کیست دندان و لثه
از ابزار تشخیصی زیر برای تشخیص کیست دندان و لثه استفاده میشود:
- معاینه کلی دهان و تحلیل علائم گزارششده توسط بیمار: در مرحله اولیه که کیست زیر دندان است، فقط متخصص میتواند کیست را حین معاینه تشخیص بدهد.
- گرفتن عکس رادیوگرافی از ناحیه مشکوک
- سیتی اسکن: سی تی اسکن مطمئنترین راه برای تشخیص کیست دندان است، چرا که تشخیص کیست را در مرحله اولیه ممکن میسازد.
اگر متوجه نشانههای کیست شدید، باید بدون معطلی از دندانپزشک وقت بگیرید تا از درمان مناسبی برای کیست دندان و لثه برخوردار شوید.
درمان کیستهای دندان و لثه
باتوجه به سایز و نوع کیست شما، روشهای درمانی متفاوتی وجود دارند. کیستهای کوچک عموما مشکلساز نیستند.
درمان کیست دندان و لثه با دارو
کیستهای دندانی بسیارکوچک خودبهخود از بین میروند و میتوان آنها را با تجویز داروهای ضدالتهابی و آنتیبیوتیک درمان کرد. داروهای ضدالتهابی برای درمان التهاب ناشی از کیست تجویز میشوند و آنتیبیوتیک برای درمان کیستهای عفونی کاربرد دارد. اگر بیمار درد داشته باشد، دندانپزشک مسکن برای کاهش درد تجویز میکند.
اگر کیست بزرگ باشد و نتوان آن را با دارو درمان کرد، دندانپزشک جراحی را برای خارج کردن کیست دندان انجام میدهد. دو روش جراحی برای درمان کیست وجود دارد که در ادامه آنها را بیان خواهیم کرد.
تخلیه کیست
دندانپزشک لایه پوشش دهنده کیست را میبرد و محتویات آن را تخلیه میکند. در نتیجه فشار روی حفره کیست از بین میرود، کیست بزرگتر نمیشود و تخلیه کیست به کوچک شدنش کمک میکند.
Enucleation یا خارج کردن کیست
عمل خارج کردن کیست فقط برای کیستهای کوچک تا متوسط انجام میشود. در این فرآیند درمانی کیست به طور کامل همراه با بافتهای کناری خارج میشود؛ برخلاف روش قبلی که فقط کیست تخلیه میشود.
اگر ریشه دندان تخریب شده و قابل ترمیم نباشد، کیست همراه با دندان درآورده میشود تا از پخش شدن التهاب جلوگیری شود. بیمار پس از جراحی باید آنتیبیوتیک مصرف کند و دهان را ضدعفونی کند. معمولاً کیست پس از کشیدن دندان دیگر ایجاد نمیشود. دوره نقاهت نیز حدود دو هفته است.
عوارض درمان نکردن کیست دندان و لثه
اگر کیست دندان درمان نشود، ممکن است لازم شود بخشی از فک برداشته شود یا مشکلات سلامتی مهم دیگری را ایجاد کند که اثر نامطلوبی بر رفاه عمومی بیمار بگذارد. حتی کوچکترین کیستهایی که در حال حاضر علائمی ندارند، باید درآورده شوند، چون ممکن است در نهایت باعث بروز عوارض زیر شوند:
- عفونت دندان
- لق شدن دندان
- تومورهای خوشخیم دندان: آملوبلاستوم
- شکستگی فک
پیشگیری از شکلگیری کیست دندان و لثه
برای پیشگیری از تشکیل کیست دندان و لثه واجب و ضروری است که بهداشت دهان و دندان را در سطح بالایی رعایت کنید و به طور منظم برای معاینه و جرمگیری به دندانپزشک مراجعه کنید. چنانچه عصبکشی دندان به دلیل پوسیدگی، آسیبدیدگی یا بیماری لثه ضروری تشخیص داده شود، عصبکشی یا درمان ریشه کامل باید انجام شود. به خاطر بسپارید که اگر دندانها سالم بمانند، کیست به ندرت دور دندان یا در نزدیکی آن ایجاد میشود.
نتیجهگیری
کیست دندان بیماری جدی و خطرناکی است، چون ممکن است بیمار مدتی طولانی متوجه وجود کیست نشود. کیست دندان توموری خوشخیم است، اما اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، باعث لق شدن دندان میشود. چون کیست یکی از بیماریهای شایع بافتهای فک است، دندانپزشکان به تمام بیماران صرفنظر از گروه سنی، سبک زندگی یا وضعیت سلامت دهان و دندانهایشان توصیه میکنند که مرتب به دندانپزشکی مراجعه کنند و توسط متخصص معاینه شوند. بهاینترتیب از شروع بیماری و تبدیل شدنش به گونههای خطرناکتر جلوگیری میشود. بنابراین اگر متوجه علائمی غیرعادی در لثهها شدید، حتماً با ما تماس بگیرید تا از کمک دندانپزشکان حرفهای و مجرب برخوردار شوید.
پرسشهای پرتکرار
آیا کیست دندان و لثه مشکلی جدی است؟
کیست دندان یک بیماری جدی و خطرناک است، چرا که بیمار تا مدتها متوجه وجود کیست نمیشود. کیست دندان توموری خوشخیم است، اما اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، به از دست دادن دندان منجر میشود.
آیا کیست دندان و لثه خودبهخود از بین میرود؟
کیست دندان باید توسط دندانپزشک تخلیه یا خارج شود. متأسفانه کیست دندان و لثه خودبهخود از بین نمیرود.
کیست دندان چه ظاهر و حسی دارد؟
بیماران عموماً برجستگی یا تودهای را هر از گاه روی لثهها حس میکنند. بسیاری از کیستها کمی برجستهاند و حس عجیبی را ایجاد میکنند؛ دندانپزشکان به این کیسه مملو از مایع با لبههای برآمده کیست لثه میگویند. بافت حساس لثه میتواند از نظر بافت، شکل و رنگ پوست متفاوت باشد.
ممکن است کیست لثه و دندان سرطانی بشود؟
تومورها و کیستهای فک که بسته به منشأشان از آنها با اصطلاحات ادنتوژنیک (دندانزاد) یا غیرادنتوژنیک نیز یاد میشود، از نظر اندازه و شدت بسیار متفاوتاند. این تودهها معمولاً غیرسرطانی و خوشخیماند، اما ممکن است تهاجمی و بزرگ شوند، جابهجا شوند یا دندانها، بافت و استخوان اطراف را تخریب کنند.
آیا درآوردن کیست دندان دردناک است؟
جراحی کیست لثه و دندان دردناک نیست، چون دندانپزشک موضع درمان را پیش از شروع جراحی بیحس میکند. جراحی کیستهای دندان و لثه زمانی انجام میشود که کیست در عمق استخوان فک قرار داشته باشد و با کشیدن ساده دندان در دسترس نباشد.
آیا آنتیبیوتیک کیست را از بین میبرد؟
آنتیبیوتیک معمولاً برای درمان کیست لازم نیست. کیست التهابی گاهی خودبهخود بهتر میشود. اگر کیست همچنان ملتهب بماند یا بزرگ و دردناک شود، دندانپزشک کیست را با ایجاد یک برش کوچک باز میکند و آن را تخلیه میکند.
آیا کیست به دندان آسیب میزند؟
کیست دانتیژور عفونی به عفونتهای لثه و پریاپیکال دامن میزند. همچنین اگر کیست دانتیژور را درمان نکنید، به بافت لثه فشار میآورد، آن را ضعیف میکند و قابلیتش را برای ثابت و محکم نگه داشتن دندان از بین میبرد؛ در نتیجه دندان لق میشود. بعضی کیستها نیز با مرگ یا در حال مرگ بودن دندان همراهاند.
